T2 - Teksten en cultuurhistorische context (tekst 6) - Literatuur en samenleving

18 belangrijke vragen over T2 - Teksten en cultuurhistorische context (tekst 6) - Literatuur en samenleving

Hoe verhouden teksten zich tot de gemeenschappelijke cultuur en hoe verhoudt die cultuur zich tot de samenleving?

Teksten vormen een integraal onderdeel van de dynamische ontwikkeling van cultuur en samenleving en functioneren niet als passief reflecterende spiegels. Teksten dragen actief bij aan de constructie van de culturele werkelijkheid.

Literatuur is te zien als onderdeel van een spanningsveld waar ideeën worden uitgewisseld, herhaald en verspreid. Uitwisseling is de kern van cultuur.

Geef in het kort de visie van Rigney over teksten weer.

Teksten vormen een integraal onderdeel van de dynamische ontwikkeling van cultuur en samenleving. Ze functioneren NIET als passieve reflectie, maar dragen actief bij aan de constructie van de culturele werkelijkheid.

Wat ís  het spanningsveld tussen de literatuur en de wereld op dat moment

  1. Literatuur reproduceert de bestaande cultuur en heeft een conserverende werking. Van de dan geldende Normbevestigend; opvattingen; normen; conventies.

  1. Literatuur draagt bij aan het innemen van een kritische afstand ten opzichte van bestaande zienswijzen.  Ze dient als remedie tegen intellectuele en morele verstarring en bevordert nieuwe zienswijzen.

  1. Literatuur draagt bij aan het inzichtelijk maken van dingen die moeilijk te begrijpen zijn. Begrijpelijk maken wat onbegrijpelijk lijkt te zijn. Bijv. Orwell politieke boodschap.  Is de boodschap te eenduidig dan is het propaganda.


Literatuur bevindt zich altijd op het snijvlak van deze drie elementen.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Wat wordt bedoeld met 'circulatie van sociale energie'* ?

Ideeën worden overgebracht van de ene naar de andere cultuuruiting en worden daarbij steeds een beetje veranderd en aangepast. Op die manier is de grens tussen wat denkbaar en ondenkbaar is steeds aan kleine verschuivingen onderhevig.

  * Literatuurwetenschapper Stephen Greenblatt

Literatuurwetenschap maakt deel uit van 'cultural poetics'*. 
Leg uit.

De studie van literatuur is onderdeel van cultural poetics.

De term 'poetics' wordt in dit verband gebruikt om aan te geven dat 'de leer van hoe je dingen maakt' zich niet beperkt tot het terrein van de literaire genres, maar ook van toepassing is op andere culturele domeinen. Literaire auteurs leren van mensen die werkzaam zijn in andere culturele sectoren en vice versa.

Er is daarnaast ook een directe wisselwerking met de maatschappelijke omgeving. Zo loopt literatuuranalyse over in historische cultuuranalyse.

* Literatuurwetenschapper Stephen Greenblatt 

Wat is de specifieke bijdage van literatuur aan de cultuur/samenleving?

  1. Geen praktische functie voor dagelijks leven
  2. Wel reflectie op cultuur
    • Reproductie- bevestiging
    • Productie- nieuwe ideeën

Wat houdt de Marxistische cultuurtheorie in?

Marx probeerde alle vormen van cultuur in verband te brengen met de sociaal-economische grondslagen van de samenleving en de machtsverhoudingen die hieruit voortvloeiden. In zijn optiek stonden de kunst en andere vormen van cultuur - indirect - in dienst van een onrechtvaardig economisch systeem (het kapitalisme).
Zo noemde hij godsdienst ' opium van het volk': religie troost uitgebuite mensen steeds weer met de gedachte dat ze hun echte beloning in het hiernamaals krijgen.

Wat is in het kort de marxistische cultuurtheorie?

Kunst en cultuur stonden op indirecte wijze ten dienste van het onrechtvaardige economische systeem (kapitalisme)

Wat kun je zeggen over de verhouding tussen literatuur uit een bepaalde periode en de wereld van dat moment?

  1. Literatuur reproduceert de bestaande cultuur en heeft een conserverende werking. Zij representeert en herhaalt gangbare zienswijzen en legt deze vast.

  2. Literatuur draagt bij aan het innemen van een kritische afstand ten opzichte van bestaande zienswijzen.

  3. Literatuur draagt bij aan het inzichtelijk maken van dingen die moeilijk te begrijpen zijn. Begrijpelijk maken wat onbegrijpelijk lijkt te zijn.


Literatuur bevindt zich altijd op het snijvlak van deze drie elementen.

Wat kun je zeggen over de conserverende werking van literatuur?

In literatuur is altijd sprake van conserverende werking. In elk verhaal zitten elementen die typerend zijn voor de tijd en omgeving waarin ze geschreven zijn. Enerzijds is dit noodzakelijk om de lezers geboeid te houden, anderzijds wordt dit veroorzaakt doordat de auteur altijd aan eigen tijd en cultuur (en bijbehorende blinde vlekken) gebonden is. Zijn referentiekader is nou eenmaal de cultuur waarin hij leeft.

New Historicism
  1. Waarin lijkt het op Historicism?
  2. Wat is er ‘nieuw’ aan?

  1. Het probeert literaire teksten in hun eigen tijd te plaatsen.

    • Literatuur wordt in een breder verband gezien
    • bezien in dynamische uitwisseling met historische context
    • geen overkoepelend verhaal meer, meer ‘case studies’
    • houdt rekening met de actieve rol van de onderzoeker (historicus).

Wat kun je zeggen over de kritische functie van literatuur?

Volgens dit standpunt wordt gesteld dat literatuur normdoorbrekend en cultuurkritisch is en dat ze vervreemdend werkt ten opzichte van dominante zienswijzen.

In deze visie heeft een bijzondere rol te vervullen in het in beweging houden van de cultuur. Ze dient als remedie tegen intellectuele en morele verstarring en bevordert nieuwe zienswijzen.

In de discussie over de conserverende of de cultuurkritische rol van de literatuur is tot nu toe vooral de nadruk gelegd op de manier waarop de samenleving gestuurd wordt door de cultuur, door de opvattingen en de gebruiken waarmee groepen betekenis aan hun wereld geven. Impliciet in deze discussie is de aanname dat veranderingen in de cultuur (of: in de zienswijzen) tot veranderingen in het sociale leven kunnen leiden.

Wat kun je zeggen over literatuur als middel voor collectieve verwerking?

Nadat decennia lang veel nadruk is gelegd om de sturende kracht van cultuur, bekijkt men de laatste jaren de manier waarop de cultuur reageert op dingen die zich voordoen in de wereld.

In het geval van traumatische gebeurtenissen lijken literatuur en andere vormen van kunst een speciale functie te hebben. Men probeert al schrijvend iets wat onbegrijpelijk leek toch begrijpelijk te maken of zoekt naar een speciale manier om beelden op te roepen van wat altijd onvoorstelbaar en onbegrijpelijk zal blijven. Literatuur als collectieve traumaverwerking.

Waarom kun je niet stellen dat er één manier is waarop literatuur, cultuur en samenleving met elkaar in verband staan?

Omdat er eerder sprake is van een wisselwerking die bij verschillende schrijvers en in verschillende historische omstandigheden steeds een andere vorm kan aannemen.
Deze wisselwerking zorgt er voor dat de grens tussen wat denkbaar en ondenkbaar is binnen een cultuurgemeenschap steeds verschuift.

Marx heeft laten zien dat de kunst niet verheven is en 'boven' de materiele belangen zweeft, maar op subtiele wijze juist verwikkeld is in de bevordering van de ongelijke verdeling van macht en welstand.

Dit basisargument is op uiteenlopende manieren uitgewerkt door latere denkers, zoals de neomarxisten. Wat is kenmerkend voor deze literatuurwetenschappelijke traditie?

Waar Marx vooral de nadruk legde op de conservatieve werking van de kunst, ontwikkelden de zogenaamde neomarxisten het idee dat literatuur een middel bij uitstek kan zijn om bestaande toestanden in de samenleving te ontwrichten.

Kenmerkend voor deze literatuurwetenschappelijke traditie is haar maatschappelijke engagement en haar cultuurkritische houding: doel is niet alleen om de cultuur te analyseren, maar ook om deze te veranderen.

Nu staat de historische benadering weer hoog op de agenda in de literatuurwetenschap, maar dan vanuit het perspectief van het 'New Historism'.

In welke opzichten is de benadering van het 'New Historicism' nieuw en eigentijds te noemen?

  • Literatuur in het bredere verband van de cultuur;

  • Tekst    ----   context ----- dynamische uitwisseling;

  • Literaire tekst situeren binnen het netwerk van andere culturele uitingen.

  • Historische context voor literaire teksten te (re)construeren.

Wat is circulatie van sociale energie?

Stephen Greenblatt meent dan cultuur niet alleen dynamisch is maar ook van de ene cultuur over gaat naar de ander. Ze beinvloeden elkaar dus onderling. Ideeen worden overgebracht van de ene naar de andere en worden daarbij steeds aangepast.
In deze theorie moeten dus alle terreinen van de culturele sectoren meegenomen worden binnen onderzoekCultural Poetics- men leert van elkaar.

Wat is het principe van deautomatisering of wel vervreemding?

Veel schrijvers zien het als hun taak om vaste en verstarde denkbeelden onderuit te halen of een bepaalde maatschappij kritische boodschap over te brengen.
Dit geldt bv voor de geëngageerde schrijvers , auteurs die hun werk zien als een middel om verandering tot stand te brengen door een andere kijk op de wereld algemeen/ gemeengoed te maken. Vaak gebeurt dit in eerste instantie door te provoceren.

aanvulling: propageren van een politieke boodschap staat op gespannen voet met esthetische waardering: Als een boodschap te eenduidig is dan is het geen "echte" kunst meer maar een vorm van propaganda 

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo