Rechtsvormende taak rechter - B.M.j. van Klink, 'Bedreigt rechtsvinding de rechtszekerheid? Een krtisch-hermeneutische visie op de rol van de rechter in het materiële strafrecht

text-decorationHet legaliteitsbeginsel. Wanneer de rechter op eigen houtje nieuwe strafbepalingen in het leven roept of de reikwijdte van bestaande bepalingen uitbreidt, doet hij eigenlijk het werk van de wetgever van onze rechtsstaat. Hij gaat daarmee text-decorationop de stoel van de wetgever zitten en komt daarmee tevens in aanvaring met zowel het democratiebeginsel als het beginsel van de trias politica. Bovendien is de text-decorationrechtszekerheid in het geding, aangezien inbreuken op de vrijheid van burgers niet langer voorzienbaar en voorspelbaar zijn. 

Enerzijds Scholtens hermeneutische inzicht in de wisselwerking tussen feit en norm, anderzijds Kelsens kritische opvatting dat de act van rechtsvinding geen ken- maar een wilshandeling is. 

Hetzij de rechtszekerheid als waarde in het strafrecht op te geven, hetzij aan deze waarde een andere, van de heersende mening afwijkende invulling te geven. 

De rechter kijkt bij het legisme naar de letterlijke uitleg van de rechtsregels, of naar het de bedoeling van de wetgever (text-decorationwetshistorische interpretatie) of naar het systeem van het recht (text-decorationstext-decorationystematische interpretatie). 

De uitleg naar analogie vormt eentext-decoration uitbreiding van het normale bereik van de norm. Aan de norm komt een text-decorationzelfstandige betekenis toe die, los van de feiten, uit de letter of de geest van de wet kan worden afgeleid. Analogische rechtstoepassing rekt de grenzen van de eigenlijke norm op, volgens sommige onaanvaardbare wijze op, en moet dus worden verboden. 

De juridische hermeneutiek vat rechtsvinding op als een complex proces van text-decorationinteractie tussen norm en feit. Enerzijds krijgt een rechtsregel pas betekenis na en door de confrontatie met de feiten van het geval. Zoals Scholten zei: 'In de feiten zelf ligt het recht'. Anderzijds verschijnen de feiten pas als (juridisch relevante) feiten, nadat en doordat zij vanuit de rechtsregel zijn bezien. 

Noch aan de normen, noch aan de feiten kan een objectief, zelfstandig bestaan los van elkaar worden toegekend. Er is sprake van text-decorationwederzijdse afhankelijkheid van norm en feit. 

Naast de grammaticale wetshistorische en systematische interpretatie waarmee het legisme werkt, erkent de juridische hermeneutiek ook: de teologische, sociologische en rechtshistorische interpretatie, de uitleg naar analogie. 

Hoe en wanneer deze methoden moeten worden gebruikt valt niet te zeggen. Er is dan ook geen rangorde tussen de methoden. 

Dat het recht het altijd voorlopige resultaat is van een text-decorationproces van meningsvorming en overtuiging. 

Het elektriciteitsarrest. 

Wortlautgrenze

Bij de legistische visie gaat het om de wenselijkheid van de uitkomsten waartoe deze visie zou leiden: voorspelbaarheid van het recht, rechtsbescherming, strikte taakverdeling tussen wetgever en rechter, enzovoort. 

In de juridische hermeneutiek wordt meer waarde gehecht aan text-decorationgerechtigheid dan aan zekerheid. Verandering wordt als onvermijdelijk gezien, want elke toepassing van het recht voegt hieraan in meerdere of mindere mate iets nieuws toe. Dit betekent echter niet dat de zekerheid uit beeld verdwijnt bij de hermeneutische visie. De gevonden oplossing moet namelijk niet alleen verenigbaar zijn met het eigen geweten (Scholten), maar dient ook te passen binnen het bestaande rechtssysteem. 

De hermeneutische visie op rechtsvinding is dat norm en feit elkaar wederzijds constitueren, dat rechtsregels geen objectieve, essentiële betekenis kennen en er geen taalgrens of Wortlautgrenze bestaat, en dat extensieve en analogische interpretatie niet van elkaar te onderscheiden zijn.