Startpagina / Samenvattingen / Rechtsgeschiedenis / rome-plebejers-twaalftafelenwet

Lesweeek 2: De Klassieke periode

80 belangrijke vragen over Lesweeek 2: De Klassieke periode

Wanneer is het Romeinse rijk zich gaan ontwikkelen?

Vanaf 800 v. Is in 1000 jaar het Romeinse rijk opgebouwd. In 2 v. Woonden er 150.000 mensen in Rome. Rond de jaartelling ongeveer 1 miljoen

Wat waren de sleutelwoorden van de Romeinen

Traditioneel en authentiek. Wilden graag behoudendheid uitstralen maar in werkelijkheid waren ze steeds aan het veranderen

Wat betekend Augustus?

Geheiligd, verheven. Een ere titel. Deze kreeg Octavianus. Hij was door Julius Caesar geadopteerd.

Wanneer was er de regeringsvorm Koninkrijk

751 - 509 v

Wat betekend imperium?

De koninklijke macht om te regeren, wetten te maken en recht te spreken. En het is de rol als hoogste militaire bevelhebber.

Wanneer was er de regeringsvorm Keizerrijk

Dit Keizerrijk moet je indelen in twee periodes

Principaat 27 v - 284

Dominaat 284 -395

Wat zijn libri annales?

Een soort jaarboeken/geschiedenisboeken. Ze hadden de vorm van grote borden. Ze werden bijgehouden door de pontifex maximus. Hierin stonden de belangrijkste gebeurtenissen. De meeste gingen verloren toen de Galliërs in 390 v.Chr de Romeinen versloegen bij de rivier de Allia en daarop Rome plunderden en in brand staken.
We kennen de inhoud door werken van andere waarin de libri annales gebruikt werden.

Welke indeling van de tijdsperioden van het Romeinse rijk gebruiken ze in de literatuur?

- Archaische periode (koningswetten en twaalftafelenwet)
- Voorklassiek periode (201-27 v)
- Klassieke periode (Van principaat 27 v. Tot einde severische dynastie 235 n)
- Na klassieke periode
- Byzantijnse periode (6de tot 15de eeuw)

Wat is een secessio blebis?

Een staking door de plebejers om druk uit te oefenen op de patriciërs en zo hun rechten en vrijheden te verkrijgen. Ze trokken zich dan terug op de Mons Sacer. Daar hadden ze hun eigen wetten en regels. In Rome leed de economie onder het gemis van de plebejers. Speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Republiek Rome en hielp bij het maken van een meer democratische samenleving.

Hoe onwikkeld het koninkrijk zich

In begin is Rome een agrarische stadstaat. Dan veroverd het Omliggende regio en midden Italie.

Veeteelt en landbouw is belangrijk. Koning is hoofd van de staat

Privaatrechtelijk is de familia belangrijk. Pater familias heeft de leiding over de boederij

Wat is een rex sacrifocolus?

Dit is de rol van de koning tijdens de Republiek (consulaat). Het betekend offerkoning. Deze functionaris werd voor levenstijd benoemd. Hij had geen politieke invloed. Hij functioneerde onder het toezicht van de pontifices.

In de stad heb je patriciers en plebejers. Wat ontstaat daar

Er ontstaat een oplopende spanning tussen beide groepen. Dat lossen ze op door wetgeving op schrift te stellen en de gelijkheid van bewoners door de rechter te laten waarborgen

Als de koning uit het Koninkrijk wordt verdreven ontstaat de republiek. Wie heeft dan het bestuur?

Vanaf 509 v. Is er een republiek. Het bestuur komt in handen van twee consuls. Het consulaat

Wat betekend de fas?

Religieuze wetgeving. Deze werd strikt gescheiden van de ius. Alleen priesters en magistraten konen bij het negeren van de fas (nefas) namens alle inwoners van Rome (res republica) vervolging instellen.

Wat is de Tribunus Celerum?

Ten tijde van het Romeinse Koninkrijk is dit de commandant van de koninklijke lijfwacht. Hij was de 2e in de staatskundige hiërarchie en bevoegd wetten uit te vaardigen. Deze wetten heten les tribunicia. Brutus maakt hiervan gebruik.

Wat gebeurd er na het bijleggen van de geschillen tussen de particiers en de plebejers?

Rome ontwikkeld zich van stadstaat naar het rijk dat de hele middellandse zee bezit tot aan NL en VK.

Wat betekend sui iuris?

Rechtspersoonlijkheid. Dit bezat alleen de pater familias.

Wat betekent 'manumissio vindicta'?

Vrijlating van de slaaf die daarna het burgerschap krijgt. Dit gebeurde voor het eerst met de slaaf die het complot rondom Brutus aankaarten.

Wat betekent ius edicendi?

De bevoegdheid om edicten uit te vaardigen. Dit mocht de curulische aedielen. Een ambt wat ontstond met de invoering van de Leges Liginiae Sextae. Deze maakte het ook mogelijk dat plebejers ook consul mochten zijn.

Wat is de start van het keizerrijk, het principaat?

In 27 v. Verleent de senaat van Rome de door Julius Ceaser gadopteerde Octavianus met de eretitel Augustus. Hij is de eerste met Keizerlijke macht beklede princeps van Rome

Wat is praetor legem?

Ruime uitleg van de wet waardoor er meer onder valt. Dit kon de praetor doen. Uit de digesten van Papinianus blijkt dat de de praetor het ius civiles kon aanvullen en corrigeren ten behoeve van het algemeen belang.

Wat volgt er bij het aantreden van Augustus in 27 v

Een periode van stabiliteit en afwezigheid van oorlog door de Pax Romana van Augustus. De nu, klassieke juristen vervolgen de rechtswetenschap. Er volgen leerboeken en praktische toepassingen van het recht.

Wat worden belangrijke steden voor het recht

Nijmegen, Maastricht en Heerlen

Wat is te zien onder keizer Constantijn (augustus in 306)

Er is een teruggang in het juridisch denken. Leken opvattingen komen bovendrijven. Dit is de start van het vulgaire recht

Het Christendom komt op als monotheistische godsdienst die een staatsgodsdienst wordt in het Oost Romeinse Rijk

Wat is de patria potestas?

De pater familias die in de archaïsche periode beschikte over leven en dood van zijn (klein)kinderen.

Wie het recht in de Archaische periode (eerste periode) gemaakt

Dat is niet duidelijk. Mogelijk onder invloed van de Etrusken.

Jurist Pomponius zei dat de Etrusken rechtszaken afhandelden zonder vaste wet en alle macht bij de koning lag

Wanneer sluit Rome vrede met de sabijnen

Na 750 v. De sabijnse maagdenroof sluiten ze vrede. Romulus maar ook de Tatius wordt koning

Wanneer krijgen de Etrusken de macht

Vanaf 600 v. Omdat ze zware verplichting moeten doen voor de koning zetten ze die koning in 510/509 v. Af

Wie waren in de begintijd van het koningstijd de patriciers

Adelijke mannen die als ruiter militaire macht van Rome waren. Hadden monopolie op de politieke macht van Rome.

In de 6 v. Wordt het Rooms leger omgebouwd naar Grieks voorbeeld. Wat is het gevolg daarvan

Nu kunnen ook Plebejers soldaten worden. Gevolg is dat ze macht krijgen om niet te vechten en kunnen consul dwars zitten

Hoe noemen ze het staken van de soldaten, de plebejers

Secessio plebis.

Ze gaan naar de Mons Sacer en komen pas terug als ze hun zin krijgen

Wie deed in de koningstijd het toezicht op de naleving van de goddelijke normen en de maatschappelijke normen

De pontifices

Wie hield toezicht op de pontifices

De Pontifex, of pontifex maximus (de koning was dat)

Bij de overgang van het koninkrijk naar het consulaat werd de koning verbannen. Wat bleef er nog wel over

De rex sacrificolus. Een koning met alleen religeuze taken. Een offerkoning. Had geen macht en viel zelfs onder de pontifex

Er kwam een strikte scheiding tussen fas en ius. Hoe dan

Beide door staat vormgegeven maar ius mocht je rechtzaken over houden, fas niet. Bij overtreding fas konden priesters en magistraten vervolging invoeren, de res publica

Hoe heette en door magistraten met imperium bekleed wetsvoorstel aaan de volksvergadering (comitia) voorgelegd en bekrachtigd

Een Lex

Dus welke twee autoriteiten konden wetgeving uitvaardigen

De magistraten en de comitia

Wie was de achterban van de magistraten en de comitia en wat was het gevolg daarvan

Magistraten de patricisch en de comitia de plebs. Het zorgde voor tegengestelde wetgeving omdat ze tegengestelde belangen hadden

Welke wetten hadden voorrang in het begin van de Republiek

De lex had voorang op het edict. Omdat de lex de wil van het volk vertegenwoordigde

Bij de overgang van Koninkrijk naar Consul, komt het verhaal over de verkrachting van Lucretia naar voren. Wie neemt wraak op haar dood en gaat de macht afzetten

Lucius Junius Brutus

Bij de overgang van Koninkrijk naar Consul, komt het verhaal over de verkrachting van Lucretia naar voren. Wat is de comitia centuriata

Ingesteld in 578-534 v. Kwamen eens per jaar bij elkaar om de nieuwe consuls en praetoren te benoemen

Bij de overgang van Koninkrijk naar Consul, komt het verhaal over de verkrachting van Lucretia naar voren. Als je als slaaf vrij gemaakt werd. Hoe heette dat dan

Manumissio vindicata

In de republiek waren er dus twee consuls. Dat waren altijd patriciers. Vanaf wanneer mochten er ook één een plebejer zijn

In 367 v. Werd het leges liciniae sextae uitgevaardigd waarin stond dat één plebejer het ook mocht zijn. Daadwerkelijk gebeurde het pas in 342 v.

Hoe kon je in rome van de republiek burgerschap krijgen

Geboorte, verlening aan vremdeling, en sommige vrijgelaten slaven

Hoe heetten mensen die graag burgerschap wilden

Peregrini. Bleef tot 212 n.

Hoe kon je volgens het Ius Gentium slaaf worden?

Door geboorte, en door oorlog gevangen genomen. Verslagen vijand is rechteloos
Desertie en verkocht worden aan een buitenlander valt daar ook onder.

Op grond van Ius Civile was het mogelijk iemand tot slavernij te veroordelen

Naast de volgens de wet ( Ius Civile) manieren van vrijlaten, die drie, waren er ook andere manieren?

Ja feitelijk vrijlaten. Dit kon door een brief aan hem te richten in bijzijn van getuigen

Was er een onderscheid tussen wettelijk en feitelijk vrijgelaten slaven

Jazeker. De feitelijk vrijgelaten slaven vielen nog wel onder de eigenaar en konden niet zelfstandig vermogensrechten hebben.

Onder de Lex Iunia 19 n. Kregen de feitelijk vrijgelaten slaven beperkte rechten. Veel later onder Justinianus werden ze gelijk gesteld.

Was de senaat een adviesorgaan of hadden ze ook macht

In de Koningstijd waren ze een adviesorgaan.

Later in de Republiek werden ze het voornaamste bestuursorgaan.

Veelal patriciers die erin zaten. Veel later konden plebejers ook lid worden

Wat is secessio plebis

De dienstweigering van het plebs om te vechten

Hoeveel volkstribinalen kwamen er voor plebers?

De volkstribunalen werden gekozen voor één jaar. Het aantal varieerde van 2 tot 4 tribunalen. Na 457 v. werden dat er 10.

Alle collega’s waren gelijk. Patriciers waren uitgesloten van dit ambt

Wanneer eindigt de klassenstrijd tussen de plebers en de patriacieten

De klassenstrijd tussen de patriciers en de plebejers gaat door en eindigt wat betreft de juridische staatskundige invulling pas met de Leges liciniae sextiae (347 v.) en de invoering van de Lex Hortensia (287 v.)

Wat is Lex Hortensia de plebiscitis

kregen de plebiscieten (wetsvoorstellen) de kracht van de wet

Wat was de kern van het verhaal van Verginia

Appius was een belangrijke rechtsgeleerde maar heeft hier zijn macht enorm misbruikt. Alles wat mag en niet mag door elkaar gehaald. Vele toneelstukken en schilderijen over gemaakt. Voor Montesquieu een voorbeeld van een heerser die zijn macht misbruikt

Het ging over Verginia. Een vrouw die appius claudius Crassus leuk vond.

Claudius komt Verginia tegen en zegt dat zij zijn eigendom is. Appius is rechter. Appius en Claudius maken een plan om de vader van Verginia er buiten te houden. Appius wijst Verginia als rechter aan Claudius toe. Vader steekt haar neer om haar te beschermen

Wat voor belangrijke taak heeft Appius

Hij is consul en als decemvir belast met het op schrift zetten van de twaalftafelenwet

Wat schreef pomponius over de tot standkoming van de twaalftafelenwet

10 mannen die wetten zijn gaan opstellen. Daarna nog twee tafels erbij omdat er nog wat ontbrak. Dit zijn de twaalf tafelen geworden

Hoe heette het college van 10 mannen die de twaalftafelenwet moest maken

Om het wetgevingsproject tot een goed einde te brengen, treden de consuls terug als hoogste macht in Rome en werd een college van tienmannen die de wet schrijven ingesteld. Dit college heette decemviri legibus scribundis

Hoe maken de decemviri de wetten bekend?

Om de beurt moesten de tien mannen een dag recht spreken. Na de codificatie werden de door de decemviri (het college) op schrift gestelde wetten op borden openbaar gemaakt zodat iedereen het kon beoordelen. Daarna werden de wetten pas vastgesteld
Appius vond dat er nog twee tafels bij moesten komen. De tweede groep decemviren heeft ook plebejers onder zich
Iedere decemvir heeft twaalf lictoren.

Waarom is de orginele twaalftafelenwet verloren gegaan?

De originele twaalftafelenwet is verloren gegaan omdat de Galiers in 390 v. Rome plat branden.

Van de inhoud weten we dus weinig

De inhoud werd daarna mondeling overgegeven

Wat is Fons omnis publici privatique iuris

De bron van het hele publiek en privaatrecht tot aan de codificatie van justianus

Wat bevatte de twaalftafelenwet inhoudelijk?

De twaalftafelenwet bevat delen van wat nu burgerlijk, straf en staatsrecht genoemd wordt.

Het reguleert de wijze waarop iemand voor het gerecht gebracht wordt. Regels om eigen richting te voorkomen, en de rechtszoekende duidelijk maakt hoe hij zijn recht kan halen

Als een gedaagde niet kwam, kon je hem met harde hand letterlijk voor de rechter slepen. Dat stond op schrift

Wat is het consuetudine aliqua

Pontifeces (soort rechter) deed ervaring op met het recht. Door het bewaren van uitspraken en juridische adviezen (responsa) in de archieven (libri pontificales) onstond eens systeem waarin gelijksoortige gevallen vergelijkbare uitspraak werd gedaan

Dit noemden ze -> consuetudine aliqua

Daardoor onstond een soort van rechtsnorm en ontwikkelt zich een interpretatio (discussie)

Wat was voor de plebejers de probleem van der twaalftafelenwet?

De Plebejers bleken een kat in de zak te hebben want ze hadden geen toegang tot de uitleg die de parrciers aan de twaalftafelenwet gaven

Alleen patriciers konden pontifex worden en dus een centrale rol spelen bij het vaststellen en uitleggen van het recht. Er onstond een soort van juridische taal die afweek van de gewone taal

Wat zijn actiones uit de twaalftafelenwet

Actiones -> waren plechtige standaardformules die de mogelijkheid boden om een proces tegen een andere burger te initieren.

In 304 v. maakt secretaris Gnaeus Flavius een manuscript bekend aan het publiek van Appius Claudius, waarmee de formules (actiones) publiek bekend werden

Dit recht kreeg de naam -> ius Flavianum

Na het totstandkomen van de twaalftafelenwet, gingen de plebejers ook wetgeving maken. Hoe heette dat

Na de totstandkoming van de Twaalftafelenwet gingen de plebejers (na weer een conflict met de patriciers) eigen wetgeving maken. Dit noemden ze de plebiscieten.

In 287 v. -> de maatschappelijke tweedeling kwam tot een einde door de Lex Hortensia de plebiscitis van dictator Quintus Hortensius. De plebiscieten kregen toen rechtskracht voor de hele bevolking van Rome.

In 367 v. Konden plebejers ook consul worden. Hoe zorgen de patriciers ervoor dat ze toch meer macht hielden

In 367 v. is het ambt van consul opgesteld voor plebejers. Eentje kon dan consul worden. Om de patriciers toch overwicht te geven, was de praetor een patriciers.

In 337 v. kon ook een plebejers worden verkozen tot praetor

Wat is een Exceptiones van een praetor?

uitzonderingen die de Praetor kon inbouwen met een formulae om legis actiones te omzeilen

Wat was het Edictum tralaticium

edicten werden zo gestandaardiseerd dat ze zo werden overgenomen door de opvolger

Mocht de Praetor in de Keizertijd ook nog zijn eigen edicten opstellen

In de keizertijd mocht een Praetor zijn eigen edict niet meer opstellen

In 76 – 138 van Keizer Hadrianus kreeg de jurist Slavius Iulianus (100-169) de opdracht om een vast edict te codificeren. Het

Edictum perpetuum. Een vaste tekst. De rechtsontwikkeling door de Preator kwam hierdoor tot stilstand

Het Romeinse recht kent een groot rechtspluralisme. Wat wil dat zeggen

vele categorieën mensen hebben een eigen rechtsorde

Waar vallen mensen zonder burgerrechten onder?

Doordat Rome steeds wordt, komen er ook overeenkomsten met buitenlanders en nieuwkomers die niet onder de twaaftafelenwet vallen. Mensen zonder burgerrechten (peregrini) vallen onder het Ius Gentium

Via het Ius Gentium kregen buitenlanders ook rechten. Hoe heette deze praetor

Het eigendomsverkrijgen (dominium ex iure Quiritium) kon alleen in het Ius Civile maar daar vielen nieuwkomers dus niet onder.

In 242 v. werd er naast een praetor urbanus ook een praetor peregrinus aangesteld. Hij was belast met geschillen tussen burgers en nieuwkomers of geschillen tussen nieuwkomers

Deze Praetor peregrinus ontwikkelde een eigen rechtsstelsel, want vreemdelingen vielen niet onder het ius civile.

Hij vaardigde eigen edicten uit. Via deze nieuwe regels beschermde de praetor peregrinus de eigendomsverkrijging door vreemdelingen (en handel)

Hoe heette de eerste groep juristen?

Vanaf 2 v. kwamen van die juristen ook boeken over het ius civile.

Eerste groep juristen -> fundatores iuris civiles

Tiberius coruncanius (243 v.) is de eerste plebejische pontifex maximus. Wat is dat en wat was daar bijzonder aan

Hij geeft les in recht als eerste en bood zijn juridische diensten aan.

De responsa -> juridische adviezen over wetgeving

Dat was nieuw. Zomaar juridische kennis delen. Boeken maken erover.

Voorheen was het de pontifex die het recht kende en dat was een gesloten netwerk. Nu was er een nieuwe ontwikkeling. Die van onafhankelijke juristen

Een eeuw na deze eerste les begonnen er boeken te verschijnen

Pomponius geeft de naam Ius Honorarium aan het recht dat in de edicten van praetor te vinden was. Waarom

omdat hij het ook zonder vergoeding deed. Het Ius honorarium diende om het ius civile uit te breiden, te ondersteunen of te corrigeren

Wanneer is er na de twaalftafelenwet weer wetgeving op schrift gesteld

In Rome is na de twaalftafelenwet geen verdere codificatie tot stand gebracht tot aan 438. Dat is duizend jaar zonder nieuw op schrift gestelde wetten. Het recht ontwikkelt zich in die periode door case law, (casuistisch recht) en interpretatie van juristen

Wat is Comitia centuriata

Comitia centuriata -> beperkte de rol van het curia. Een volksvertegenwoording waarin mannen van Rome in 193 cenuriae zijn ingedeeld naar hun vermogen.

Ingesteld onder koning Servius

(zie verschil Comitia curiata en centuriata (mensen die militair kunnen dienen en álle mannen)

Onder koning servius, hoe werd het volk ingedeeld?

Iedere burger was ingedeeld in één van de vijf klassen. Dat werd door een censor vastgesteld. Hij keek dan naar de wapenuitrusting die je had. Dan beoordeelde hij wat je kon veroorloven. Dat had als voordeel dat je per klasse belasting kon heffen (eerlijker)

Uit al deze vijf klassen werd een vast aantal vertegenwoordigers in de comitia centuriata gekozen

Wel was het zo dat de kleine groep rijken enorm oververtegenwoordigd waren en dus het voor het zeggen hadden

Deze volksvertegenwoordiging moest de oorlog verklaren en koos jaarlijks magistraten: consuls, praetors, en censors
Ze gaven de consuls en preators het imperium (de macht)

Rond 449 v. Kwamen er teveel bestuurlijke taken voor de twee consuls. Er werden Quaestors aangesteld. Wat was dat

446 v. -> Quaestors aangesteld die de staatsfinanciën moesten regelen

Je had ook een Quaestor voor de verwantenmoord. Deze mensen hielden toezicht op de doodstraf

Wat zijn kenmerken van de begin ROmeinse tijd. Het koninkrijk

- Extreme formalisme bij rechtshandelingen (veel formaliteiten bij overeenkomst)
- Speciale plaats voor landbouw noodzakelijke zaken; grond, slaven en vee
- Geld speelde een kleine rol (er was wantrouwen naar mensen die geld leenden)
- Specifieke strafrechtelijke regels om de boerderij, grond en roerende zaken te beschermen

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Rechtsgeschiedenis

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding