Dat alles op die leest moest geschoeit wezen'. Over navolging in de schilderijenproductie van Rembrandts werkplaats

24 belangrijke vragen over Dat alles op die leest moest geschoeit wezen'. Over navolging in de schilderijenproductie van Rembrandts werkplaats

In 1969 vestigde de hoogleraar kunstgeschiedenis Iohan Quirijn van Regteren Altena de aandacht op een belangrijk probleem waarvoor elke samensteller van een oeuvrecatalogus zich geplaatst ziet. Welk?

Wanneer traditioneel aan een kunstenaar toegeschreven werken uit zijn oeuvre verwijderd worden, heeft dat consequenties voor de visie op de betreffende kunstenaar.

Illustratief voor de veranderde opvatting ten aanzien van Rembrandt, waardoor traditioneel aan hem toegeschreven werken uit zijn oeuvre verwijderd worden, zijn de twee versies van het schilderij Jozef en de vrouw van Potifar. De versie in Washington werd vanaf de jaren 60 niet meer toegeschreven aan Rembrandt, maar aan een onbekende leerling, terwijl het sinds de eerste vermelding in de 18e eeuw als werk van Rembrandt werd aanvaard. Wat was de aanleiding van de verandering?

De versie in Berlijn heeft een grotere kwaliteit. Hieruit  werd doorgaans de conclusie getrokken dat Rembrandt deze versie ná de versie in Washington gemaakt moest hebben (een stap omhoog in zijn ontwikkeling). In 1966 waren juist deze kwaliteitsverschillen de aanleiding om te veronderstellen dat het bij het Washingtonse schilderij om een navolging van een leerling kon gaan.

Wat heeft consequenties voor de visie op een betreffende kunstenaar als schilderijen die eerst aan de meester werden toegeschreven , maar toch door de leerling zijn geschilderd?

Wanneer traditioneel toegeschreven schilderijen uit het oevre van de meester worden gehaald.
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Waaraan hebben we een groot deel van onze kennis omtrent de gang van zaken in het 17e eeuwse schilderatelier te danken?

  • Het RRP
  • Men had voorheen weinig oog voor mogelijke samenwerkingsverbanden omdat men dacht dat Rembrandt een eenzaam scheppend genie was.
  • Uitgangspunten bijgesteld toen resultaten RRP niet de verwachtte antwoorden gaf.  

Welke twee andere voorbeelden kun je noemen waarbij een 2e versie als gevolg van veranderde inzichten niet meer aan Rembrandt wordt toegeschreven?

De aanbidding van de herders (londen en munchen) en De maaltijd te Emmaus (kopenhagen, parijs)

In de jaren 60 van de 20ste eeuw werd het schilderij Jozef en de vrouw van Potifar uit het oeuvre van Rembrandt verwijderd. Vanaf de 18de eeuw werd dit werk unaniem als werk van Rembrandt aanvaard totdat Kurt Bauch in 1966 opperde dat het om een werk van een leerling van Rembrandt zou gaan, 2 eeuwen lang was ondanks problemen bij de situering dit werk aan Rembrandt toegeschreven. Welke problemen was men in het verleden tegengekomen?

  • De datum op het schilderij werd verschillend gelezen
  • De verhouding tot een schilderij uit 1655 met hetzelfde onderwerp werd verschillend beoordeeld

Waarin verschilt de opvatting over Rembrandts werkwijze tussen toen en nu?

  • Men dacht eerst dat Rembrandt bepaalde composities meerdere keren schilderde om te laten zien dat hij onderwerpen verschillend kon benaderen.
  • Nu worden de meeste versies van een werk gezien als werkplaatskopieën of variaties door leerlingen. 

Staan de veranderende inzichten ten aanzien van Jozef en de vrouw van Potifar in Washington op zichzelf?

Nee, ook bij De aanbidding van de herders in de Londense National Gallery en De maaltijd te Emmaus in het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen doen zich vergelijkbare verandering van inzicht voor.

Welke conclusie verbond men tot 1966 aan het verschil in verhouding tussen beide schilderijen

Uit de grotere kwaliteit van het schilderij uit Berlijn werd conclusie getrokken dat Rembrandt deze versie na het schilderij in Washington (Jozef en de vrouw van Potifar) geschilderd moest hebben

Welke redenatie werd gebruikt voor deze schilderijen toen ze nog aan Rembrandt werden toegeschreven?

In het verleden werd aan de hand van inhoudelijke en formeel verwante werken een aspect van Rembrandts kunstenaarschap gedemonstreerd. Deze werken lieten zien hoe Rembrandt op een bepaald moment een zelfde onderwerp op verschillende manieren benaderde. Een uitspraak over de volgorde waarin deze werken zouden zijn ontstaan, was in deze visie van belang omdat zo Rembrandts ontwikkeling zichtbaar gemaakt kon worden.

Waarin verschilde de werkwijze in Rembrandts atelier met dat van Rubens?

Rembrandt liet zijn leerlingen niet op grote schaal zijn ontwerpen uitvoeren. Bij Rubens wel gebruikelijk.

  • Rubens => specialisten verschillende onderdelen werkten samen aan één schilderij.
  • Van Mierevelt => moderne productielijnen.   

Wat staat er precies ter discussie bij de veranderende inzichten over de eigenhandigheid van bijvoorbeeld Jozef en de vrouw van Potifar?

-De toeschrijving aan Rembrandt in de recente kunsthistorische literatuur (het auteurschap van afzonderlijke schilderijen)
-De relatie van de bewuste schilderijen tot onbetwijfeld werk van de meester
-Het uitgangspunt dat verschillende versies ven een schilderij licht werpen op het creatieve scheppingsproces van de meester (de visie op het kunstenaarschap van de meester)

Welke gevolgen hebben de veranderende inzichten over het auteurschap van Rembrandts schilderijen voor het kunsthistorisch debat?

Het uitgangspunt dat deze schilderijen licht werpen op het creatieve scheppingsproces van Rembrandt zelf moet plaatsmaken voor een visie, waarin de verhouding van andere kunstenaars tot Rembrandts werk centraal staat.

Deze versie van Jozef en de vrouw van Potifar werd lange tijd unaniem als van Rembrandt beschouwd. Wie bracht daar verandering in?

Duitse hoogleraar kunstgeschiedenis Kurt Bauch
=> mogelijk werk van leerling.

Wat staat naast de auteurschap van een werk nog meer tot discussie denk aan dat men in het verleden aannam dat een vervolgwerk een verbetering van het vorige was

De visie op Rembrandts kunstenaarschap

Wat lieten deze werken zien, zo dacht men?

Hoe Rembrandt op één bepaald moment een zelfde onderwerp op verschillende manieren benaderde.

De twee schilderijen verschilden van kwaliteit. De Berlijnse versie zou superieur zijn. Welke conclusie werd voorheen daarover getrokken?

Rembranndt zou het Berlijnse schilderij, na het Washingtonse schilderij hebben gemaakt. (meer geoefend)

Wat staat ter discussie wanneer een van de twee verwante schilderijen niet meer als werk van Rembrandt wordt geaccepteerd?

Niet alleen het auteurschap van de schilderijen afzonderlijk, maar ook een specifieke visie op Rembrandts kunstenaarschap ter discussie.

Welke schilderijen zijn later toegeschreven aan een leerling?

  1. Jozef en de vrouw van Potifar, Washington
  2. Aanbidding van de herders, Londen
  3. Maaltijd te Emmaus, Kopenhagen 

Hoe werd in het verleden - voordat er twijfels aan toeschrijving Rembrandt bestond - gekeken naar schilderijen die op elkaar leken?

  • Rembrandt liet zien hoe hij hetzelfde onderwerp verschillend benaderde.
  • Je kon - middels de volgorde - zien hoe Rembrandt zich ontwikkelde.
  • (Steeds betere versies)  

Wat is het gevolg als van een van de twee verwante schilderijen niet meer als een werk van Rembrandt wordt gezien?

  • Specifieke visie Rembrandts kunstenaarschap ter discussie.
  • Schilderijen werpen niet licht op creatieve scheppingsproces kunstenaar, maar  stellen verhouding andere kunstenaars tot Rembrandts werk centraal. 

Welke opvatting overheerst over de Londense Aanbidding van de herders, Kopenhaagse Maaltijd te Emmaus en Washingtonse Jozef en de vrouw van Potifar?

Niet door Rembrandt gemaakt, maar wel in zijn werkplaats. (Onder directe supervisie R.)

In de inleiding schetst Michiel Franken aan de hand van de schilderijen Jozef en de vrouw van Potifar (Washington), De aanbidding der herders (Londen) en De maaltijd te Emmaus (Kopenhagen) de problemen waarvoor samenstellers van oeuvrecatalogi van Rembrandt zich gesteld zagen.
Beschrijf de problemen die ze met deze werken hadden en de oplossingen die hiervoor momenteel bedacht zijn.

Jozef en de vrouw van Potifar (Washington) gold lange tijd als Rembrandt en kwaliteitsverschil met versie Berlijn verklaard met toenemende vaardigheid van meester.
Washington was de eerste versie en tweede was beter. Tot Kurt Bauch in 1966 voorstelde dat de versie in Washington van een leerling zou zijn.

Verschillen in kwaliteit zouden duiden op toenemende ontwikkeling meester.
Tegenwoordig gaat men ook voor De aanbidding der herders (Londen) en De maaltijd te Emmaus (Kopenhagen) uit van een schilder in zijn werkplaats.
Dit heeft gevolgen voor de visie op het kunstenaarschap van Rembrandt!!

Over wat individuele leerlingen in de werkplaats van Rembrandt maakten is weinig bekend, omdat in inventarislijsten bij hoge uitzondering een naam genoemd wordt, toch kan men wel iets zeggen over de navolging, men kan verschillende manieren onderscheiden, welke bronnen (stukken) zeggen iets over deze individuele werken

  • Kopieën
  • Deelkopieën
  • Varianten
  • Natekeningen

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo