Startpagina / Samenvattingen / Rembrandt in perspectief De veranderende visie op de meester en zijn werk / schilder-schilderijen-schilderij

Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt - Kwaliteit boven eigenhandigheid

30 belangrijke vragen over Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt - Kwaliteit boven eigenhandigheid

Wat kan bij vervalsingen vaak zekerheid geven?

Materiaal-technisch onderzoek, bijvoorbeeld als de verf een pigment bevat dat in de zeventiende eeuw nog niet bestond.

Er bestaan grofweg twee verschillende visies op het toeschrijvingsproces. Welke?

Aan de ene kant zijn er kenners die stellen dat de eigenlijke beslissing in feite een plotseling inzicht is, gebaseerd op een visuele indruk, intuitie.
Aan de andere kant zijn er kenners die stellen dat intuitie wel een rol speelt, maar dat de kern van de beslissing moet bestaan uit rationele elementen. Dat maakt de toeschrijving toetsbaar.

Na de WO 2 werd De Emmaüsgangers als vervalsing ontmaskerd, kenners zagen een reden om na te denken over de manier waarop schilderijen werden toegeschreven. Van welke middelen maakt men tegenwoordig gebruik om schilderijen toe te kennen

Materiaal-technisch onderzoek b.v. als de verf pigment bevat wat in de 17de eeuw nog niet bestond
Bij positieve toeschrijving aan oude meesters is het een kwestie van interpretatie

In beide visies op het toeschrijvingsproces spelen vooronderstellingen een cruciale rol. Welke aannames zijn dit, en hoe betrouwbaar is een toeschrijving die gebaseerd is op dergelijke aannames?

-De aanname over de mate waarin een schilder van stijl veranderde
-De aanname over de mate waarin een schilder van werkwijze veranderde
-De aanname over de mate waarin een schilder alleen werkte, of samen met assistenten of leerlingen
Hoewel er vaak geen zekerheid is over deze aannames, moet de kenner toch een inschatting maken van wat hij karakteristiek vindt voor de schilder in kwestie om een toeschrijving te kunnen doen.
Hoe betrouwbaar een toeschrijving is, hangt af van hoe juist deze aannames waren.

Met welke lastige vragen wordt een kenner tijdens het toeschrijvingsproces geconfronteerd?

-in hoeverre verandert een schilderij van stijl.
-werkte de schilder alleen, of met een leerling/assistent.
-ging de schilder altijd op dezelfde manier te werk of juist niet.

Wat was het gevolg van de ontmaskering van de Emmausgangers als een vervalsing door Han van Meegeren?

Grote schok voor kenners. Zij dachten dat het door Vermeer was geschilderd.
Nadenken hoe toeschrijvingen schilderijen plaatsvinden.

Wat heeft het kennerschap verfijnd?

Technisch-wetenschappelijk onderzoek.
(Bestaat verf uit pigment dat in 17e eeuw nog niet betond?)

Wat is er mis met de aanname dat er bij oude meesters een kerngroep is van schilderijen, waarvan wordt aangenomen dat deze geheel door de hand van de meester zijn geschilderd?

Deze aanname is niet historisch verantwoord. In de 17e eeuw was het vanzelfsprekend dat meesterschilders assistenten en leerlingen inzetten bij de productie van originelen.

Interessant is bijvoorbeeld dat 17e eeuwse schilders soms bewust schilderijen van verschillende kwaliteitsniveaus maakten en enkelen zelfs met hun signatuur aangeven welke werken ze zelf het beste vonden (vb Gerard van Honthorst).
Bovendien bleken kenners een scherp onderscheid te maken in hoofd- en bijzaken.

De aannames bij een toeschrijvingsproces zijn deels te toetsen. Wat is daarbij belangrijk en waar is die informatie te vinden?

Volgens Tummers zijn de zeventiende-eeuwse ideeën over stijl, eigenhandigheid en kwaliteit bij de toetsing van belang.
De informatie hierover is te vinden in:
-brieven en dagboeken van schilders en kunstkenners
-17e eeuwse boeken over kunsttheorie en etiketten
-gildereglementen, boedelinventarissen, contracten en notariële akten en deels ook verkoopcatalogi.
NB. In een enkel geval zijn deze bronnen op hun beurt weer te toetsen aan een specifiek schilderij

Met welke vragen wordt de kenner tijdens het toeschrijvingsproces mee geconfronteerd

In hoeverre veranderde een schilder van stijl?
Werkte een schilder alleen of had hij meerdere assistenten of leerlingen?
Ging de schilder altijd op dezelfde manier te werk?

Wat is de moeilijkheid bij het toeschrijven van schilderijen aan oude meesters?

Altijd kwestie van interpretatie

Meningen verdeeld over wat de doorslag zou moeten geven.
Wie heeft het schilderij gemaakt?

De kenner moet een inschatting maken van wat karakteristiek is voor een schilder, waaruit bestaat deze inschatting

Hij bepaalt hoeveel variatie in stijl en kwaliteit aannemelijk is en vormt een beeld van de werkmethode van de schilder

Interessant is bijvoorbeeld dat 17e eeuwse schilders soms bewust schilderijen van verschillende kwaliteitsniveaus maakten en enkelen zelfs met hun signatuur aangeven welke werken ze zelf het beste vonden. Noem twee voorbeelden.

-Gerard van Honthorst en David Teniers de Jonge bijvoorbeeld, signeerden hun beste werken met hun naam en daarachter fe(cit). Andere werken die ze blijkbaar minder goed vonden, maar die wel hun naam mochten dragen, signeerden ze alleen met hun naam (of hun naam + f(aciebat: was bezig dit te maken). Een gebruik dat terugging op de oudheid.

Welke twee visies toeschrijvingsproce?

Intuïtie - plotseling inzicht gebaseerd op visuele indruk. Achteraf beslissing beredeneren.
Rationele argumenten kern. Toetsbaar. Intuïtie speelt wel rol.

Waar hangt de betrouwbaarheid van een toeschrijving vanaf

Hoe juist de aannames van de kenner zijn.

Wat speelt volgens Tummers een cruciale rol bij zowel plotselinge inzichten als zorgvuldig beredeneerde analyses?

Vooronderstelingen.

Volgens de auteur is het bij het beoordelen van 17e eeuwse schilderijen nodig om de criteria die bewust of onbewust gebruikt worden, aan te scherpen aan 17e eeuwse inzichten. Waarom pleit zij hiervoor?

-Om over de authenticiteit en de kwaliteit van een schilderij van Rembrandt te kunnen oordelen, moet men weten wat onder deze termen werd verstaan in de tijd dat de werken ontstonden.
-Een bekend toeschrijvingsprincipe, namelijk dat met name onbelangrijke, relatief routinematig uitgevoerde passages de hand van de meester zouden verraden, komt op losse schroeven te staan wanneer het niet zeker is dat de meester ook dit soort passages zelf schilderde.

Signeerde de schilder altijd het schilderij, en waren ze altijd van dezelfde kwaliteit?

Interessant is dat 17e eeuwse schilders soms bewust schilderijen van verschillende niveau maakte, en enkele zoals Gerard van Honthorst en David Teniers, hun beste werk signeerde met hun naam en 'fe(cit)'(heeft dit gemaakt), of alleen met hun naam of met hun naam en f(aciebat)(was bezig te maken). Dit gebruik ging terug tot de oudheid.

Wat vond men in de zeventiende eeuw vanzelfsprekend bij de productie van originelen?

Dat meester-schilders assistenten en leerlingen inzetten.
Zelfs als een schilderij 'van de hand van de meester' wordt genoemd in een zeventiende-eeuwse bron, betekende dat niet per definitie dat het ook echt alleen door die meester was geschilderd.

Hoe signeerden Gerard van Honthorst en Deavid Teniers de Jonge hun beste werken?

Met hun naam en daarachter 'fe[cit]' ('heeft dit gemaakt'). Andere werken die ze blijkbaar minder goed vonden, maar die wel hun naam mochten dragen, signeerden ze alleen hun naam, of hun naam en 'f[aciebat]' ('was bezig dit te maken'), een gebruik dat terugging op de oudheid en waar verschillende zeventiende-eeuwse kunstkenners over hebben geschreven.

Bij toeschrijvingen oude meester hebben we nooit absolute zekerheid. Hoe zijn aannames wel deels te toetsen?

17e eeuwse ideeën stijl, eigenhandigheid, kwaliteit (brieven dagboeken)

In de 17de eeuw maakten schilders soms schilderijen van verschillende kwaliteitsniveaus op welke wijze geven ze aan welke zij de beste vonden

Door enkelen te signeren, sommigen zoals Gerard van Honthorst en David Teniers de jonge voegden aan de signatuur fe[cit] toe. Bij minder goede werken die wel hun naam verdienden signeerden ze alleen met hun naam soms met de toevoeging f[aciebat]

Wanneer een schilderij 'van de hand van de meester' zo in 17e eeuwse bron wordt genoemd, wat betekent dit?

Hoefde niet direct door meester te zijn geschilderd.
Soms schilderijen verschillende kwaliteitsniveaus , degene die ze het beste vonden kregen hun signatuur.

Hoe werd kwaliteit dan gedefinieerd?

Wat is een eigenaardigheid van 17e eeuwse kunstenaars?

Ze maakten soms schilderijen van verschillende kwaliteitesniveaus.
De besten werden gesigneerd.

Wat betekent naam + Fe(cit)?

Heeft dit gemaakt.
Hiermee werden de beste werken gesigneerd

Welke vraag was in de 17de eeuw belangrijker dan de vraag of een schilderij de naam van een bekende meester mag dragen

Volgens de 17de-eeuwse kunstkenner was het de vraag of en waarom het schilderij kwalitatief goed dan wel slecht was

Wie ondertekenden soms hun beste schilderijen met fe(cit)? (heeft dit gemaakt)

Gerard van Hondhorst
David Teniers

Welke schilderijen kregen alleen de naam van de kunstenaar?

Werken die minder goed waren, maar die wel hun naam mocht dragen.

Welke werken kregen naam + F(aciebat)?

Minder goede werken
- was bezig dit te maken.

Waar pleit Anna Tummers voor?

Criteria die gebruikt worden bij beoordelen van 17e eeuwse schilderijen aanscherpen middels inzichten uit die tijd.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Rembrandt in perspectief De veranderende visie op de meester en zijn werk | 9789491196607 | Jaco Rutgers, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Onderwerpen die gerelateerd zijn aan Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt - Kwaliteit boven eigenhandigheid

Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding