Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt - Eigenhandig of samenwerking?

24 belangrijke vragen over Hoe kijkt de kunstkenner? Besluitvorming rond een betwiste Rembrandt - Eigenhandig of samenwerking?

Waarom verwierp het RRP de toeschrijving van een schilderij?

Omdat de kwaliteit en de karakteristieken ervan niet voldeden aan wat de projectleden verwachtten aan te treffen in een eigenhandig werk van Rembrandt.

Welke belangrijke bijdrage draag bij aan de discussie over eigenhandigheid, en van wie kwam die publicatie?

jaap van  der Veen publiceerde in 2005 vier documenten hierover, waaruit blijkt dat in ieder geval vier 17e eeuwse Hollanders geprobeerde hebben vast te stellen of een schilderij geheel door een bepaalde meester was gemaakt.

Waarom verwierp het RRP de toeschrijving aan Rembrandt van David en Jonathan?

  • Het werk voldeed niet aan kwaliteit en karakteristieken, verwacht van Rembrandt.
  • Geen overweging dat schilderij met leerling kon zijn gemaakt. 
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welke mogelijkheid werd niet eens overwogen?

Dat het werk door Rembrandt was geschilderd in samenwerking met een assistent of leerling. Uit hun analyse blijkt dat zij verwachtten dat het werk ofwel geheel van Rembrandts hand was of geheel van iemand anders.

De vooronderstelling dat er een scherp onderscheid is tussen eigenhandig werk en andere atelierproducten staat sinds de jaren 80 ter discussie. Een belangrijke bijdrage aan de discussie kwam van Jaap van der Veen die in 2005 vier documenten publiceerde, waar gaan deze documenten over

Vier 17de-eeuwse Hollanders hebben geprobeerd om vast te stellen of een schilderij geheel door een bepaalde meester was gemaakt. Zie blz. 184

Volgens Tummers biedt het 17e-eeuwse bronnenmateriaal niet voldoende grond om er standaard van uit te kunnen gaan dat alle 17e-eeuwse meesterschilders een kern van werken maakten die volledig eigenhandig waren.
In het geval van Rembrandt is het belangrijk om in ieder geval met de mogelijkheid rekening te houden dat hij schilderijen in samenwerking met assistenten of leerlingen produceerde. Welke bron wijst hier nog meer op?

De opmerking van Rembrandts leerling Samuel van Hoogstraten in zijn traktaat Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst uit 1678, dat 'grote meesters' gewoonlijk ondergeschikte passages (bijwerk/ parerga) in hun schilderijen overlieten aan leerlingen of assistenten.

Wie waren deze vier 17e eeuwse Hollanders, en wat verklaarde zij?

-Hendrick van Leeuwen verklaarde in een document uit 1606 dat hij 2 schilderijen (principaele stukken) van Bloemaert en Coninxloo, en dat niemand anders dan deze twee meesters aan deze schilderijen hadden gewerkt.
-De bloemschilder A.Bosschaert verklaarde in  1615 dat hij een blompot met zijn eigen handen  had gemaakt
-Genreschilder J.M.Molenaer verklaarde dat hij een boerentafereel  en een met een chirurgijn eigenhandig had geschilderd.
-Schilder B.van der Hels had in 1658 verklaart in het bijzijn van twee getuigen dat hij zelf het schilderij met daarop de godin Diana had geschilderd.

Wat zou volgens 17e eeuwse documenten gangbaar zijn geweest in de ateliers? ,

De meester werkte ook samen met een of meer assistenten aan een werk.
  • Schilderijen beoordeeld op meesterlijke elementen, Meesters gaven minder aandacht aan ondergeschikte passages.

Welke opvatting had Samuel van Hoogstraten over het 'kijken'?

Hij stond een hierarchische manier van kijken voor, waarbij de meesterlijke elementen veel meer aandacht kregen dan minder belangrijke zaken, en hij was niet geamuseerd wanneer onweetende, doch verwaende liefhebbers bijwerk aanwezen als ware het het beste van een schilderij.

Wat maken deze 17e eeuwse documenten duidelijk

Dat in ieder geval enkele schilders zelf schilderijen maakte, en dat hier belang aan werd gehecht.
Tegelijkertijd wijzen ze erop dat het blijkbaar niet voor zich sprak dat een origineel (princiael) schilderij van een bekende meester alleen door de meester was geschilderd.

Wat biedt het zeventiende-eeuwse bronnenmateriaal niet?

Voldoende grond om er standaard van uit te kunnen gaan dat alle zeventiende-eeuwse meester-schilders een kern van werken maakten die volledig eigenhandig waren.

De analyse van het RRP was juist op bijwerk gefocust. Aan sommige van de voornaamste elementen werd nauwelijks aandacht geschonken, zoals de trefzekere en suggestieve manier waarop Jonathans gezicht is weergegeven. Hetzelfde geldt voor de rake weergave van de stad Jeruzalem. Waarom is dit opmerkelijk?

Gezien de kwaliteitsverschillen die het RRP in het schilderij opmerkten is het opmerkelijk dat ze de mogelijkheid van samenwerking niet hebben overwogen. De nadruk die wordt gelegd op relatief zwakke delen en de geringe aandacht voor de goed uitgevoerde delen, maken de bespreking onevenwichtig.

Wat blijkt uit Het Schilder-boeck van Karel van Mander over het meehelpen van een leerling met een schilderij van de Meester?

Dat het een schilder niet stoorde als het  resultaat van goede kwaliteit was

Wat maken de documenten van Jaap van Veen duidelijk?

  • Enkele schilders maakten schilderijen helemaal zelf. Hier werd belang aan gehecht
  • Tegelijkertijd niet vanzelfsprekend dat origineel alleen door meester is gemaakt.

Welke bronnen worden genoemd waaruit blijkt dat Rembrandt schilderijen in samenwerking met leerlingen en assistenten produceerde

  • Een boedelinventaris uit 1656 van Rembrandt vermeldt dat schilderijen van leerlingen door hem zijn bijgewerkt (geretukeert)
  • De opmerking van Samuel van Hoogstraten een leerling van Rembrandt in zijn boek Inleiding tot de hooge schoole der schilderkunst uit 1678 dat grote meesters gewoonlijk ondergeschikte passages overlieten aan leerlingen of assistenten. Zie blz. 185

Als we een hiërarchische manier van kijken gebruiken welke onderdelen van het schilderij David en Absalom zouden dan onderzocht moeten worden

  • De trefzekere en suggestieve manier waarop Jonathans gezicht is weergegeven.
  • De rake weergave van de stad Jeruzalem

Op welke elementen heeft het RRP David en Absalom beoordeelt en zou Rembrandt deze onderdelen belangrijk genoeg gevonden hebben om deze zelf te schilderen

  • Manier waarop een steen en bomen in het nauwelijks te onderscheiden middenplan zijn geschilderd
  • Mantel en handen van Jonathan, Rembrandt vond dit geen belangrijk element en bij de beoordeling of een schilderij door Rembrandt is geschilderd vormen handen het grote probleem vanwege afwijkingen in stijl/kwaliteit

Wat is een hiërarchische manier van kijken, en waar was de analyse van de RRP op gefocust?

Hierbij begin je te kijken naar de voornaamste onderdelen van het schilderij, de analyse van de RRP was vooral om de mindere onderdelen geconsentreerd.
Met name een steen of een boom (in het schilderij David en Jonathan) in het nauwelijks te onderscheiden middenplan, speelde een belangrijke rol bij de toeschrijving aan Rembrandt van dit schilderij.

Welke houding moet in de 17e eeuw gangbaar zijn geweest onder schilders en goed ingevoerde kenners?

Hiërarchische manier van kijken.
Meesterlijke elementen meer aandacht dan minder belangrijke zaken.

Wat maakt de analyse van het RRP van David en Jonathan onevenwichtig volgens Tummers?

Ze leggen vooral nadruk op zwakkere delen en minder op de goed uitgevoerde delen.

Wat maakt de analyse van het RRP van David en Jonathan inconsequent volgens Tummers?

  • Werk afgeschreven op schildertechniek en kwaliteit, maar daarna onderzoeken ze of Rembrandt dit schilderij beschrijft in document uit 1659.

Welke opvatting had Karel van Mander in zijn Schilderboeck (1604) over eigenhandigheid?

Een schilder kan prima met een leerling aan een compositie werken, als het resultaat maar goed is.

Welke voorwaarde stond in het contract dat Jacob Jordaens in 1648 afsloot met het Zweedse hof waarin hij beloofde 35 plafondstukken te leveren?

Hij kon deze deels naar eigen inzicht door anderen laten schilderen, zolang hij hun werk maar zou overschilderen zodat het zijn eigen werk zou zijn.

Wat schrijft Samuel van Hoogstraten in zijn traktaat (1678)

Meesters lieten ondergeschikte passages over aan leerlingen en assistenten.
Hiërarchische manier van kijken ==> meesterlijke elementen meer aandacht dan bijzaken.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo