Startpagina / Samenvattingen / Rembrandt in perspectief De veranderende visie op de meester en zijn werk / sluijter-suzanna-manier

Rembrandt, het geloof Bijbelse iconografie - Bijbelse erotiek?

Q: Wat wordt beschreven als de drie grootste valkuilen voor iconologie?

--De verleiding te zoeken naar een allesomvattende verklaring van het gehele oeuvre, bijvoorbeeld door de religieuze overtuiging van de kunstenaar te distilleren uit een kunstwerk en vervolgens deze gevolgtrekking te extrapoleren naar de rest van het werk. -Het is al even hachelijk om, bij gebrek aan kennis over de identiteit van de opdrachtgever, te proberen zijn identiteit af te leiden uit de iconografie . -Het niet aangeven van het verschil tussen speculatieve aannames en vaststaande feiten, of ook het gebruiken van een eigen speculatie in het begin van een tekst als een vaststaand feit in een latere passage van dezelfde tekst

34 belangrijke vragen over Rembrandt, het geloof Bijbelse iconografie - Bijbelse erotiek?

Welk aspect van Panofsky's methode wordt vaak over het hoofd gezien

De vorm, de manier waarop de kunstenaar zich verhield tot zijn voorgangers en collega's

Een aspect van Panofsky's methode dat vaak over het hoofd wordt gezien is dat van de vorm. Het meeste iconologische onderzoek richt zich op het plaatsen van de iconografie in haar locale en cultuurhistorische context. Eric Jan Sluijter gaat wel uit van de vorm, hoe pakt hij dat aan?

Hij gaat uit van de voorstelling als de aanleiding om een kunstwerk te maken en kijkt naar de manier waarop de kunstenaar zich verhield tot zijn voorgangers en collega's.

Waar het bij Tumpel echter vooral ging om overeenkomsten in de beeldtraditie te vinden om zo het onderwerp met zekerheid te bepalen, richt Sluijter zich vooral op de verschillen, om aan de hand daarvan zo precies mogelijk te bepalen wat er bijzonder is aan een bepaald kunstwerk en vervolgens te reconstrueren wat de beweegredenen van de kunstenaar waren.

Wat merkt Eric Jan Sluijter in zijn boek Rembrandt and the female nude (2006) specifiek op, ten aanzien van de naaktheid van Suzanna?

-Hij merkt op dat de naaktheid van Suzanna en de fysieke ongewenste intimiteiten van de ouderlingen in de Bijbel niet beschreven staan, maar door kunstenaars worden toegevoegd. Schilderkunst kan iets laten zien dat met tekst alleen niet kan.
-Rembrandt buit deze mogelijkheid ten volle uit, niet alleen door het naakt op een bijzonder realistische manier weer te geven, maar ook door de verschrikte gezichtsuitdrukking van Suzanna, die de blik van de beschouwer ontmoet. Die voelt zich volgens Sluijter ook een beetje een voyeur.

Van welke wijze van iconologisch onderzoek zijn zijn Schwartz en Perlove en Silver exponenten?

Plaatsing iconografie in locatie en cultuurhistorische context.

Hoe paste het onderwerp in e omgeving en het intellectuele klimaat waarvoor het bedoeld was?

Wat wordt meestal slechts zijdelings in aanmerking genomen?

De manier waarop de kunstenaar zich verhield tot zijn voorgangers en collega's. Met andere woorden: men kan een kunstwerk zien als het vehikel waarmee een religieus onderwerp ten tonele wordt gebracht, maar men kan ook de voorstelling zien als de aanleiding om een kunstwerk te maken.

Welke methode hanteert Eric Jan Sluijter?

Hij plaatst Rembrandts werk in de traditie van de uitbeelding van een bepaald onderwerp.
Wijst vooral op de verschillen tussen Rembrandts weergave en die van voorgangers.

Over de iconografie van De badende Suzanna bestaat geen enkele twijfel en ook de iconologische interpretatie lijkt onproblematisch, waardoor Sluijter dat voor een gegeven aanneemt. Is dat terecht?

Nee het valt te betwijfelen. rembrandt vertelde het verhaal op een nieuwe manier, waardoor de eenvoudige morele strekking van het verhaal onderdeel werd van een subtiel spel tussen de kunstenaar, zijn onderwerp en de toeschouwers.

Sluijter geeft aan dat de weergave van het naakt voor veel kunstenaars belangrijk was, en dat het met name op dit vlak Rembrandt zich wilde meten met, en zich wilde onderscheiden van, voorgangers als Pieter Lastman en Rubens.

Eric Jan Sluijter gebruikt deze invalshoek, en er is niet zoveel verschil met wat Tümpel deed, wat is voor beiden de hoofdzaak

Het plaatsen van het kunstwerk in zijn kunsthistorische traditie

Hoe probeert Eric Jan Sluijter duidelijk te maken wat Rembrandts beweegredenen waren?

Hij wijst op de wijzigingen ten opzichte van de iconografische traditie.
Koppeling beweegredenen aan passages in eigentijdse geschriften over kunst

Wat wordt beschreven als de drie grootste valkuilen voor iconologie?

--De verleiding te zoeken naar een allesomvattende verklaring van het gehele oeuvre, bijvoorbeeld door de religieuze overtuiging van de kunstenaar te distilleren uit een kunstwerk en vervolgens deze gevolgtrekking te extrapoleren naar de rest van het werk.
-Het is al even hachelijk om, bij gebrek aan kennis over de identiteit van de opdrachtgever, te proberen zijn identiteit af te leiden uit de iconografie.
-Het niet aangeven van het verschil tussen speculatieve aannames en vaststaande feiten, of ook het gebruiken van een eigen speculatie in het begin van een tekst als een vaststaand feit in een latere passage van dezelfde tekst

Voor de interpretatie van het voyeurisme door de beschouwer voert Sluijter contemporaine bronnen aan. Welke en wat is de kritiek hierop?

Sluijter wijst met name op steile predikanten, zoals dominee Camphuyzen en een tekst van Vondel, het gedicht ' OP een Italiaanse schilderij van Susanne)

De vraag hierbij blijft of tijdgenoten, die toch in het algemeen gewend waren een Bijbelverhaal als een morele les te zien, bij het kijken naar een schilderij in staat waren tot een zo gecompliceerde reactie.

Sluijter behandelde Bijbelse thema's De badende Suzanna en Bathseba, hij vind het niet nodig om te speculeren over de religieuze oriëntaties van Rembrandt of diens opdrachtgever. Wat bespreekt hij wel over beiden werken

Hij creëert een volledig mogelijke stamboom van geschilderde en in prent gebrachte afbeeldingen van het onderwerp. Door stap voor stap de veranderende benadering van de kunstenaars van dit onderwerp te beschrijven, met de nadruk op de weergave van Suzanna's naaktheid, wordt een platform voor de interpretatie van Rembrandts versie gemaakt.

Welke onderzoeksbenadering levert de meest hoopgevende resultaten als het gaat om de interpretatie bij Rembrandts kunstwerken?

De meest hoopgevende resultaten worden bereikt door onderzoekers die Rembrandts verhouding tot de traditie als uitgangspunt nemen, en bij het zoeken naar relevante parallellen in de (religieuze) literatuur, nauwkeurig beargumenteren waarom de gebruikte bronnen relevant zijn voor de interpretatie van het betreffende kunstwerk.

Waar wordt een stuk minder rekening gehouden in de iconologie?

Hoe verhield de kunstenaar zich tot zijn collega's en voorgangers?

Je kon een voorstelling ook zien als de aanleiding om een kunstwerk te maken.
Heftige emoties? => offer Abraham

Een aspect van Panofsky's methode dat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat van de vorm. Het meeste iconologische onderzoek richt zich namelijk op het plaatsen van de iconografie in haar locale en cultuurhistorische context. Welke onderzoekers houden zich bezig met context, en welke met vorm?

Gary Schwarz, Shelley Perlove en Larry Silver zijn exponenten van het 'mainstream' iconologisch onderzoek, Eric Jan Sluijter gaat daarentegen uit van de vorm.
Hij gaat uit van de voorstelling als de aanleiding om een kunstwerk te maken en kijkt naar de manier waarop de kunstenaar zich daarbij verhield tot zijn voorgangers en collega's.

Wat merkt Sluiter op over de naaktheid van Suzanna en de fysieke ongewenste intimiteiten van de ouderlingen?

Dat die in de Bijbel niet beschreven staan, maar door de kunstenaars worden toegevoegd. Omdat dit een verhaal is dat deels over voyeurisme gaat, heeft de schilderkunst ook iets toe te voegen dat met tekst alleen niet kan, namelijk de sensatie dat de beschouwer van het schilderij deelnemer wordt aan het verhaal en het risico loopt op dezelfde wellustige manier naar de mooie vrouw te kijken als de geile ouderlingen.

Sluijter bespreekt 20 eerdere verbeeldingen van het thema door andere kunstenaars, beginnend bij een prent van Lucas van Leyden, wat laat hij daarmee zien

Dat de wijze van vertellen en het gekozen verhaalmoment door de verschillende kunstenaars aan variatie onderhevig was en dat het naakt voor de kunstenaars belangrijk was.

Hoe buit Rembrandt deze mogelijkheid uit?

Ten volle, niet alleen door het naakt op een bijzonder realistische manier weer te geven, maar ook door de verschrikte gezichtsuitdrukking van Suzanna, die de blik van de beschouwer ontmoet. Die voelt zich op zijn beurt ook een beetje een voyeur, aldus Sluiter. Juist het feit dat de toeschouwer door Suzanna 'betrapt' wordt tijdens het wellustig kijken naar haar naakte lichaam, verhoogt de erotische spanning.

Hoe ging Rembrandt te werk bij het Bijbelse thema van de badende Suzanna? (1936) Reconstructie Sluijter?

Sluijter
Beschrijving benadering van verschillende kunstenaars van dit thema.
creatie platform voor interpretatie versie Rembrandt.

Rembrandt
Vertelt verhaal op nieuwe manier. Subtiel spel tussen kunstenaar, onderwerp, kijker.
Naakt realistisch, verschrikte gezichtsuitdrukking. Toeschouwer ook voyeur.

Welke dilemma's worden er aan het begin van het hoofdstuk geschetst?

Hoe nauwgezet we ook proberen om het juiste raamwerk voor de interpretatie van Rembrandts Bijbelse werk te schetsen - religieus-politiek zoals bij Schwartz, exegetisch zoals bij Perlove en Silver, of artistiek-erotisch zoals bij Sluijter - het gebrek aan feitelijke kennis over Rembrandt en de opdrachtgevers voor zijn religieuze werk zal altijd ruimte voor twijfel overlaten.

Sluijter merkt op dat het losrukken van de laatste kleren van Suzanna niet in de Bijbel beschreven staat maar door de kunstenaars is toegevoegd. Wat voegt de schilderkunst aan het verhaal toe wat niet mogelijk is met tekst alleen

De sensatie dat de toeschouwer van het schilderij deelnemer wordt aan het verhaal en het risico loopt op dezelfde wellustige manier naar haar kijkt als de ouderlingen

Welke kritiek heeft de auteur op de lezing van Eric Jan Sluijter?

Waren tijdgenoten die Bijbelverhalen doorgaans als een morele les zagen, in staat tot een gecompliceerde reactie?

Kijken naar naakt, beseffen dat dit niet mag en daar plezier aan beleven?
Hoe serieus maakt dit Rembrandts eigen religieuze overtuiging?

Volgens Sluijter buit Rembrandt de mogelijkheid om de toeschouwer te betrekken ten volle uit, op welke manier doet hij dat

Hij geeft het naakt op een realistische manier weer en voegt daar de verschrikte gezichtsuitdrukking van Suzanna toe, de voyeurs zijn voor Suzanna verborgen, zij schrikt van een geluid en degene die zij ziet is door de houding van Suzanna de toeschouwer van het schilderij waarmee deze direct betrokken word.

Wat is van het grootste belang bij het interpreteren van kunstwerken?

Dat het verschil tussen speculatie en feit duidelijk is aangegeven, en de speculatie in een volgend hoofdstuk niet opduikt als een vaststaand feit.

Wat voert Sluijter aan om te laten zien dat zijn lezing geen moderne interpretatie is maar dat ook 17de-eeuwers op deze manier naar Suzanna kijken

Hij gebruikt contemporaine bronnen waar predikanten zich in geschriften keerden tegen de gewoonte van kunstliefhebbers om zich te verlustigen aan de naakten in Bijbelse schilderijen

Wat is de grootste valkuil voor de iconoloog?

Zoeken naar een alles omvattende verklaring van het hele oeuvre, bijvoorbeeld door religieuze overtuiging kunstenaar uit werk te halen en dit te extrapoleren naar de rest van zijn werk.

De vraag blijft of tijdgenoten in staat waren tot een gecompliceerde reactie: kijken naar een naakte vrouw op een schilderij, vervolgens beseffen dat dat bij dit verhaal eigenlijk niet mag en dan juist daar plezier aan beleven.
De implicaties van deze interpretatie zijn ingrijpend voor onze visie op Rembrandt als religieus mens, waarom

Als hij bereid was de morele les van het Bijbelverhaal tot inzet van een erotisch spel te maken, hoe serieus kan zijn religieuze overtuiging dan zijn geweest

Waarom ontkomt een kunsthistoricus uiteindelijk toch niet aan een bepaalde mate van speculatie?

Het komt zelden voor dat we een getuigenis van een tijdgenoot hebben die precies de bedoeling van een kunstwerk uitlegt.

Eric Jan Sluijter zoekt de betekenis van religieuze historiestukken in een andere culturele context dan Gary Schwartz en Shelley Perlove/Larry Silver.
Beschrijf in welke verschillende contexten door de auteurs naar een dieperliggende betekenis wordt gezocht?

Schwartz - betekenis religieuze historiestukken in kring opdrachtgevers die inhoud werken zouden hebben bepaald

Perlove en Silver - invloed Rembrandts persoonlijke agenda
Invloed opdrachtgevers en persoonlijke contacten is groot, maar zorgden er juist voor dat Rembrandts persoonlijke overtuiging hierdoor werd gevormd.

Sluijter - betekenis in eigentijdse artistieke discussie. Net als Tümpel plaatst hij Rembrandts werken in beeldtraditie, maar maakt ook duidelijk dat Rembrandt in concurrentie met artistieke voorgangers spel speelt met waarneming, kijken en bekeken worden.

Waar ziet Schwartz de betekenis van Rembrandts historiestukken?

Kring opdrachtgevers die inhoud werken zouden hebben bepaald

Wat is nog een valkuil als men niet weet wie de opdrachtgever is

Zijn identiteit af te proberen leiden uit de inconografie

Waar zien Perlove en Silver de betekenis van Rembrandts religieuze historiestukken?

Toekennen meer invloed Rembrandts persoonlijke agenda.

Invloed opdrachtgevers en persoonlijke contacten is groot, maar zorgden er juist voor dat Rembrandts persoonlijke overtuiging hierdoor werd gevormd.

Wat zijn de meest hoopvolle onderzoeken naar het werk van Rembrandt

Onderzoekers die de verhouding van Rembrandt tot de traditie als uitgangspunt nemen en bij het zoeken naar relevante parallellen in de literatuur nauwkeurig beargumenteren waarom deze bronnen relevant zijn voor de interpretatie van het betreffen kunstwerk.

Waar ziet Sluijter de betekenis van Rembrandts religieuze historiestukken?

Eigentijdse artistieke discussie.
Hij plaatst - net als Tümpel - Rembrandts werken in de beeldtraditie maar stelt dat Rembrandt in concurrentie met zijn artistieke voorgangers een spel speelt met de waarneming, het kijken en bekeken worden.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Rembrandt in perspectief De veranderende visie op de meester en zijn werk | 9789491196607 | Jaco Rutgers, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding