Startpagina / Samenvattingen / Science of Nutrition / ijzer-rode-bloedcellen

Bloed en immuunsysteem

Q: Bloed is het enige vloeibare weefsel dat bestaat uit 4 componenten. Noem deze 4 componenten.

Erytrocyten (rode bloedcellen); transport zuurstof Leukocyten (witte bloedcellen); sleutel van onze immuunfuncties Bloedplaatjes ; zijn celfragmenten die helpen bij de formatie van bloedklonten om bloeden te stoppen. Bloedplasma ; vloeibare portie en is nodig om voldoende bloedvolume te behouden zodat het makkelijk door het lichaam stroomt.

55 belangrijke vragen over Bloed en immuunsysteem

Bloed is het enige vloeibare weefsel dat bestaat uit 4 componenten. Noem deze 4 componenten.

Erytrocyten (rode bloedcellen); transport zuurstof
Leukocyten (witte bloedcellen); sleutel van onze immuunfuncties
Bloedplaatjes; zijn celfragmenten die helpen bij de formatie van bloedklonten om bloeden te stoppen.
Bloedplasma; vloeibare portie en is nodig om voldoende bloedvolume te behouden zodat het makkelijk door het lichaam stroomt.

Welke stoffen zijn belangrijk voor gezond bloed

IJzer Man 9 mg/vrouw 15 mg p.dag
Zink 9 mg
Koper 0,9 mg
Vit. K 120 mcg/dag
Vit. B6 (pyridoxine) 1,5 mg/dag
Vit. B11 Foliumzuur 300 mcg/dag
Vit. B12 Cobalamine 2,8 mcg/dag

Omschrijf de 3 stadia in de voortgang van ijzer deficientie

IJzertekort:

verminderde ijzeropslag
afgenomen ferritine gehalte
geen lichamelijke symptomen

Latent ijzergebrek

verminderde ijzertransport
afgenomen transferrine
afgenomen productie van heem
lichamelijke symptomen waardoor men zelfs niet in staat is om arbeid te verrichten.

Ijzergebreksanemie

verminderde productie van rode bloedlichaampjes.
afgenomen productie van heem
inadequate hemoglobine om zuurstof te kunnen transporteren
Lichamelijke symptomen: bleke huid, vermoeidheid, beperking de mogelijkheid om te kunnen werken.
schade aan het immuunsysteem en cognitieve functies.

Hoe gaat opname en absorptie van ijzer in zijn werk

Hoeveelheid opname afhankelijk van:
- hoeveelheid ijzer in voeding
- het type ijzer in de voeding
- de hoeveelheid maagzuur om voedsel te verteren
- diverse factoren in het dieet
bij lage ijzerwaarde (zwanger, menstruatie enz.) zal er meer ijzer geabsorbeerd worden,
bij hoge ijzerwaarde wordt er minder geabsorbeerd.

Beredeneer de rol van Foliumzuur in het voorkomen van geboorte afwijkingen, het ondersteunen van een gezonde zwangerschap en het voorkomen van Bloedarmoede.

Een vrouw heeft tijdens haar zwangerschap meer foliumzuur nodig, Dit vanwege de verhoging van cel voortplanting die nodig is om de baarmoeder te laten groeien, ontwikkeling van de placenta, verspreiding van de rode bloedcellen van de moeder en ontwikkeling van de embryo/foetus. inadequate inname van Foliumzuur kan bloedarmoede veroorzaken

Welke 2 typen ijzer in voeding bepalen mate van absorptie

Heemijzer: dierlijke producten--> vlees, vis en gevogelte. ca. 25% wordt opgenomen (is beter opneembaar)
Non-heemijzer: vnl. plantaardig --> groente en brood, opname 1 - 20% afhankelijk van wat je eet.

IJzer in dierlijke prod. bestaat uit 40% heem en 60% non-hem, en daardoor goede bron van opneembaar ijzer.

Wat is heemijzer en waar komt het in voor en hoe wordt het opgenomen

Heemijzer is een deel van hemoglobine en myoglobine.
Wordt gevonden in dierlijk eten zoals vlees, vis en kip.
Zodra ontbonden van hemogl. of myoglob. in de dunne darm, wordt het snel gebonden aan receptor en opgenomen in de enterocyten. In de enterocyte wordt de heemgroep afgebroken en wordt het vrijgekomen ijzer opgenomen in de ijzervoorraad in de cel.

Wat is niet-heem ijzer en waar komt het in voor?

Geen deel van hemoglobine en myoglobine.
Wordt gevonden in dierlijk en plantaardig eten.

Hoe wordt non-heem opgenomen

- Wordt door maagzuur gereduceerd van Fe3++ naar Fe2++ wat beter oplosbaar is
- in duodenum wordt Fe2++ (heemijzer) snel opgenomen in enterocyten

Wat gebeurt er nadat heem afgegeven wordt door hemoglobine of myoglobine in de dunne darm?

Het wordt gebonden aan een bepaalde receptor en in de enterycotes gestopt door endocytosis. Daar wordt de heemgroep afgebroken en het ijzer dat vrij komt wordt een deel van het ijzer zwembad in de cel.

Wat gebeurd er als heem en non-heem is opgenomen in enterocyten

Het opgenomen ijzer wordt deel van de ijzervoorraad inde enterocyten als ferritine of hemosiderine, of wordt getransporteerd door het membraan van de enterocyten door ferroportin die de absorptie en vrijgave regelt.
Transferrine is drager dat ijzertransport in bloed regelt naar de cellen. Transferrine receptoren in cellen nemen toe of af afhankelijk van behoefte van cellen aan ijzer.
Transport gaat naar:
- spieren wat zorgt voor productie myoglobine
- lever waar het zorgt voor cyotchroom en enzym synthese
- beenmerg ondersteunt hemoglobine synthese

Opslag van ferritine of hemosiderine dus in:
- enterocyten
- lever
- beenmerg
- milt
Indien teveel hemosiderine in hart of lever, ontstaat orgaanschade.

Hoe wordt ferric ijzer (Fe3+) opgenomen?

Het wordt door maagsappen die pepsine en hydrocholic zuur bevatten omgezet in ferrous ijzer (Fe2+). Dit is beter oplosbaar in de dunne darm.
Als het de duodenum binnenkomt, wordt het opgenomen door de enterycoten.

Factor van invloed op opname ijzer

- Vit. C bevordert opname non-heemijzer (bijv. uit brood)

Hoe verbetert vitamine C de opname van niet-heem ijzer?

Door het verlagen van dierlijk ferric ijzer (Fe3+) tot ferrous ijzer (Fe2+).

Factoren van invloed minder opname van ijzer

- polyfenolen in rode wijn, thee, druiven, oregano
- voedingsvezels
- fytaten (= fytinezuur in volk. prod.) binden calcium, ijzer en zink aan zich waardoor deze niet kunnen worden opgenomen
- oxaalzuur ( rabarber)
- calcium remt opname heem-ijzer

Wat gebeurt er nadat ijzer wordt opgenomen in de enterycoten?

Ze worden mee genomen naar het ijzerzwembad voor opslag of transport door het membraan van de enterycoten door ferroportin in de interstitiële vloeistof, zo de circulatie binnen.
Ferroportin helpt bij het transport, opname en afgifte.

ijzer in de interstitiële vloeistof wordt snel omgezet van Fe2+ naar Fe3+ door hephaestin in de interstinale basale celmembraan of ceruloplasmine (2 koperbevattende plasma eiwitten die ijzer kunne oxideren) in het bloed.
Hierna wordt Fe3+ snel gebonden aan transferrine.

In welke 2 soorten wordt ijzer opgeslagen en waar?

Ferritine (1e)
Hemosiderin (2e)
Opslag in lever, beenmerg en milt.
Hemosiderin in hart en lever kan schade veroorzaken.

Regulatie van totale hoeveelheid ijzer in lichaam door:

- ijzer absorptie: afhankelijk van hoeveelheid in consumptie en het soort ijzer
- ijzerverlies door de darm: elk 3-6 dagen vernieuwen de cellen zich waardoor oude cellen in de feces afgevoerd worden, dit beperkt overschot ijzer
- opslag van ijzer: opgeslagen ijzer komt vrij als er te weinig ijzer geconsumeerd wordt, zodra weer op niveau dan begint toename weer.
- recycling van ijzer: meeste ijzer gebonden aan hemoglobine in rode bloedcellen, deze leven 120 dagen. Als deze cellen dan worden afgebroken wordt het ijzer gerecycled en teruggevoerd naar de ijzeropslag. Deze levering van ijzer is 20x meer dan uit absorptie uit voeding.

Waarom gaat ijzer snel verloren?

Elke 3-6 dagen maken de darmcellen zich los en gaan verloren in de lumen van de darm.
Op deze manier gaat het ijzer verloren in de uitwerpselen.
ijzer kan verloren gaan in bloed, zweet, sperma en passief uit cellen.

Wat gebeurt er met rode bloedcellen die afgebroken worden?

Zij laten hun ijzer los zodat het ijzer terug gaat naar het ijzerzwembad.
Dit is 20x meer dan ijzer uit eten.

Hoe bevorder je ijzeropname

- Vit. C met brood of tomaat met bonen, linzen
- voeg toe dierl.prod. aan bonen of groente om opname non-heem te bevorderen
- vermijd polyfenolen
- neem geen calcium- en/of zink supplem. met ijzerrijk eten

Bij wie komt ijzervergiftiging het meeste voor en wat zijn de symptomen?

Kinderen van 0-6 jaar.
Misselijk, overgeven, diarree, duizelig, verward en hoge hartslag.
Als het niet snel behandeld wordt -> schade hart, zenuwstelsel, lever, nieren en uiteindelijk dood.

Wat zijn de oplossingen voor hemochromatose?

- Minder dierlijk ijzer eten
- Hoge innames vitamine C vermijden
- Bloed afgifte

Welke fases van ijzertekort zijn er

Fase 1:

verminderde ijzeropslag
verlaagd ferritine niveau
geen kenmerken

Fase 2:

minder ijzertransport
minder transferrine
minder productie van heem-ijzer
vermoeidheid

Fase 3:

minder productie van rode bloedcellen en cellen zijn kleiner
minder productie van heem
onvoldoende hemoglobine om zuurstof te vervoeren
bleke huid, vermoeidheid, minder afweer, afname cognitieve functies

Wie hebben eerder een tekort aan ijzer en hoe komt dat?

Kinderen en (zwangere) vrouwen
Eten van veel vezels, phytates, mineralen of calcium
Maagzuur, slechte darmen of bloedverlies

Wat voor mineraal is zink

Zink is spoorelement = Zn²⁺Slechts kleine hoeveelheid in lichaam: 1,5 - 2,5 gr.
Meeste zink geconcentreerd in spieren en botten
Kleine, variabele opslag in lever, bloed en botten

Welke 3 stadiums van ijzer tekort zijn er?

Uitputting; Verlaagde opslag en iets verlaagde prestaties
Erythropoiesis; Geen ijzer beschikbaar voor transferrine, verhoogde totale ijzerbinding capaciteit. Productie heem en rode bloedcellen daalt en persoon wordt moe.
Bloedarmoede; Laag gehalte rode bloedcellen, te weinig hemoglobine.

Wat is microcytaire bloedarmoede?

Kleine rode bloedcellen waardoor er weinig getransporteerd kan worden.
Bleek, slechte immuunfuncties, mindere cognitieve/zenuw functies en geheugen.

Wat zijn de enzymatische functies van zink?

alcohol metabolisme
voedsel vertering
botvorming
lichaam voorzien van energie
synthese heem
structuur hemoglobine
behoud gezond bloed

Wat zijn de structurele functies van zink?

Behoud van structuur eiwitten
Stabiliseren DNA bindende eiwitten
Zinkvingers

Hoeveel zink nodig en waar zit het in

Volw. man: 9 mg dag
Zit in: vlees, kaas, graanprod. noten, schaal- en schelpdieren

Wat zijn de regelgeving functies van zink?

Zet genen aan en uit
Signalen van cellen doorgeven
Regulatie van bepaalde hormonen

Welke problemen bij teveel zink

Ontstaat door te hoge inname supplementen:
buikkrampen, misselijkheid, braken, diarree en hoofdpijn

Wat is koper en welke functies heeft het?

Een spoormineraal dat nodig is voor enzymen die oxidatieve functies hebben. Koper komt in veel voeding voor.
Component van ceruloplasmine (transport) dat belangrijk is voor de oxydatie van ferrous ijzer tot ferric ijzer. (Fe2+ --> Fe3+)
Functioneert ook als coenzym voor energieproductie, en als onderdeel van enzymsysteem dat schade door vrije radicalen aanpakt.
Voor de productie van collageen en elastine.
Nodig voor de regulatie van neurotransmitters, met name serotonine.

Wat gebeurt er bij een tekort aan zink?

Groeiproblemen, diarree, geen zin in sex, impotentie, oog en huid schade, haaruitval, slechte eetlust, meer kans op infectie/ziekte

Wat gebeurt er bij een tekort aan ceruloplasmine?

Te weinig ceruloplasmine verminderd transport van heem -> bloedarmoede. Omdat ijzer niet weg kan, zal het zich ophopen en krijgt men symptomen die lijken op hemochromatosis.

Wat is de ADH voor koper en waar zit het in

Koperrijk eten --> koperopname gereduceerd
Koperarm eten --> koperopname meer
volw. man 0,9 mg dag
Zit in: orgaanvlees, vis, schaal- en schelpdieren, noten, graanprod., groente en fruit en cacao.

Welke functies heeft koper?

- Cofactor energiemetabolisme
- Productie collageen en elastine
- Deel van het enzyme systeem dat vecht tegen vrije radicalen
- Regulatie neurotransmitters

Hoe vindt de opname van koper plaats?

Opname vindt vooral plaats in de dunne darm en een beetje in de maag. Verder hetzelfde als bij zink, gebonden aan ceruloplasmine, dan het bloed in.

Welke vitaminen spelen rol in bloed

Vit. K
B6
B11 folium
B12

Wat is vit. K en waar is het voor

Vit K is vet-oplosbaar en is in 2 soorten:
K1: fylochinon, met name in gr. bladgroente, ook melk, vlees, melk, granen
K2: menachinon, wordt aangemaakt door bacteriën in dikke darm. Klein beetje in lever, kaas, eigeel

Functie: als coenzym ondersteunt de synthese van diverse eiwitten betrokken bij de bloedstolling. Zonder vit. K kan bloed niet stollen, wat leidt bloedingen en hemorrhage

Wat gebeurt er bij een tekort aan koper?

Gebeurt vooral bij te vroeg geboren kinderen die flesvoeding krijgen en volwassenen met langdurig geformuleerd dieet.
Uit zich in bloedarmoede, lage levels witte bloedcellen. osteoporose (kinderen)

Welke factoren beïnvloeden vit. K absorptie en balans

Hoeveelheid benodigde vit. K uit dieet afhankelijk van gezondheid darmen.
Vit. K = vetoplosbaar, wordt geabsorbeerd door enterocyten en ingesloten in chylomicronen, daarna losgelaten in het lymfe met andere vetten en vetoplosbare vitamines.
Vit. K zit in alle circulerende lipoproteïnen, meting van fylochinon in plasma is voor waardebepaling vit. K.
Zowel K1 als K2 in lever, maar fylochinon wordt snel uitgescheiden door urine en gal. Lever slaat geen vit. K op.

Welke functies heeft vitamine B6?

Essentieel voor heem-synthese.
Nodig voor de porfyrine ringen die ijzer omringen.
Dus bloedarmoede kan ook ontstaan door vitamine B6 te kort.

Wat is ADH voor vit. K

Geen ADH, AI is 90-120 mg dag
Pasgeborenen krijgen t/m 3 maanden vit. K
Tekort komt voor bij ziektes die vet slecht absorberen, zoals ziekte van Crohn, sikkelcelziekte en cystic fibrose.

Waar is vit. B6 voor nodig

Essentieel voor synthese van heem.
Tekort belemmert vorming rode bloedcellen.
Belangrijk voor opbouw- en afbraak aminozuren en synthese van neurotransmitters

Wat gebeurt er bij een tekort aan vitamine B6?

Verminderde rode bloedcellen, bloedarmoede, eiwit metaboslime en synthese neurotransmitters.

Hoeveel folium B11 nodig en waar zit het in

ADH 300 mcg dag
Zwangere vrouwen en die zwanger willen worden slikken supplement
Zit in: gr. groente, volk.prod., vlees en zuivel

Wat gebeurt er bij een tekort aan folium?

Negatieve folium balans; Level folium daalt.
Folium uitputting; Folium wordt niet geconsumeerd, laag serum en rode bloedcellen folium.
Folium tekort erythropoiesis; Folium zo laag dat synthese van rode bloedcellen remt.
Bloedarmoede; Aantal rode bloedcellen daalt, macrocystische bloedarmoede.

Wat zijn neurale buisdefecten?

Zonder genoeg folium is de kans groot dat een baby geboren wordt met een open ruggetje. De neurale buis wordt gevormd in de 4e week van de zwangerschap.
De neurale buis wordt uiteindelijk hersenen en wervelkolom.

Bij wie kan B12 tekort ontstaan

- veganisten
- vegetariers die geen zuivel gebruiken
- astrofische gastritis
- tekort aan maageiwit Intrinsic Factor

Wat is macrocystische bloedarmoede?

Productie van grotere rode bloedcellen die te weinig hemoglobine bevatten, dus te weinig zuurstof transporteren.
B12 tekort heeft dezelfde symptomen dus belangrijk om te kijken welke het is.

Noem een aantal kenmerken van vitamine B12?

Deel van co-enzym die DNA synthetiseren
Regeneratie foliumzuur tijdens productie rode bloedcellen.

Hoeveel B12 nodig en waar zit het in

ADH volw. man 2,8 mcg dag
Zit in dierlijke producten: vlees, melk, vis en ei

Welke stadia kent een vitamine B12 tekort?

Negatieve B12 balans; bloedlevel cobalamine (transport eiwit) daalt, minder opname, daling totale beschikbaarheid B12.
Uitputting; Als opname niet stijgt (inname), blijft cobalamine dalen.
Tekort erythropoiesis; remming synthese rode bloedcellen
Bloedarmoede; daling aantal rode bloedcellen -> macrocystische bloedarmoede.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Science of Nutrition | 9781292020471 | Janice Thompson, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.