Startpagina / Samenvattingen / Class notes - Sociology of health / sociaal-technologie-zorg

KERN STOF

37 belangrijke vragen over KERN STOF

Wat houdt de structuration theory van Giddens in?

Continue beïnvloeding structuren op menselijk handelen (taal/woordgebruik)
Mensen hebben 'agency' -> we kunnen handelen, geïnformeerd en handelingsbekwaam
-> maar we zijn niet ongelimiteerd/compleet vrij (bedreiging bijvoorbeeld niet geaccepteerd)

Wat houdt het marxistische (conflict sociologische) perspectief in?

Uitbuitende functie kapitalisme
Sociale fenomenen verklaart door economische structuur
Economische ongelijkheid (bezit/bezitloos) gekoppeld aan klassen -> hogere klassen meer macht

Wat houdt het feministische perspectief (conflict sociologische) in?

Vrouwen worden over het hoofd gezien, ook vrouwen meenemen in onderzoek anders foutieve resultaten
Sekse bepaalt positie en kennis
Kritiek op marxistische focus op klassen
Uitbuitende rol mannen
Sociale fenomenen verklaart door ongelijkheid man/vrouw

Wat houdt het civilisatie proces van Elias in?

Modernisering is gelijk aan (cultuur) civilisatie proces
Samenhang tussen verandering in materiële (welvaart) & immateriële (kennis)
Temmen van emoties en verlangens (etiquette)
-> is noodzakelijk geworden omdat we steeds dichter op elkaar leven, waardoor we niet meer kunnen doen en laten waar we zin in hebben

Wat zijn de drie verschillende paradigma's/zienswijzes op gezondheidszorg en wat is kritiek hierop?

- Biomedisch model: scheiding lichaam geest, lichaam als mechanisme/machine, alles te herleiden aan 1 ding dat mis is
Kritiek: sociologische en psychologische factoren beïnvloedden ook de gezondheid
- Sociale model: nadruk op omgeving en levensstijl, preventief (wat kunnen we doen om ziekte te voorkomen)
Kritiek: verwaarlozing biologische factoren van gezondheid, te kritisch op medische beroepen
- Traditionele en alternatieve medicijnen: holistisch (eenheid van geest en lichaam), alternatief is kritiek op dominante gezondheidszorg en individualistisch (eigen keuze)

Welke drie zienswijzes/verschillende type geneeskunde en kennis volgens Jewson zijn er?

- Bed-geneeskunde: ziekte als psychosomatisch, leek, thuis, mantelzorg, thuiszorg
- Klinische geneeskunde: ziekte als aetiologisch, specialist, ziekenhuis
- Laboratorium geneeskunde: ziekte als biochemisch (virus), specialist, laboratorium (vaccinatie)

Wat houdt de McKeown thesis in met betrekking tot cultuur en maatschappelijke verandering?

McKeown thesis: vooruitgang in gezondheidszorg ligt vooral aan verbetering levensstandaard en verandering in maatschappij
Cultuur zijn richtlijnen voor waarneming, ervaring en gedrag

Wat is het foucaultiaans perspectief van macht?

Macht is overal aanwezig, ook als het niet zichtbaar is, werkt ook bij afwezigheid van directe controle (macht ontstaat door zelfdisciplinering)
Wederkerig verbonden met kennis:
- Macht produceert kennis
- Kennis produceert macht

Hoe kijken Marx (marxisme), Weber en Bourdieu (beiden symbolisch interactionisme) tegen sociale ongelijkheid aan?

Marx: bezit van productiemiddelen, bezittende tegenover bezitloze klassen, afhankelijkheid en uitbuiting (mensen met meer geld buiten de anderen uit), sociale ongelijkheid = economische ongelijkheid

Weber: hoe wordt je ook door je omgeving gezien, bezit van middelen & geld, hebben van prestige en macht, hebben van status (inkomen, beroep, opleiding)

Bourdieu: verschil in kapitaal = hulpbronnen, sociale reproductie via opleiding, doorgeven van verschillen in hulpbronnen tussen klassen van generatie op generatie
Hulpbronnen/kapitaal: cultureel (kennis, aanleg capaciteiten), economisch (geld en vermogen), sociaal (relaties & netwerk, vermogen tot verenigen)
-> samenhang hiervan zorgt voor je sociale klasse

Wat houdt het begrip stigma in, welke drie vormen zijn er en hoe gaan mensen die afwijken van de norm er mee om?

Continu verwachtingen over wat we verwachten en als het af wijkt valt het op
Houding geven
Mensen reageren bewust en onbewust op verschil

Fysieke stigma: lichamelijk (potentieel) zichtbaar
Persoonlijkheid: psychisch, leefstijl
Sociaal: behoren tot een groep

Mensen die afwijken van de norm proberen dit te verbergen (passing as normal) om er tussen te passen of ze werken aan de norm

Wat houdt het begrip ras in en hoe hangt het samen met stigma?

Biologisch: menselijke soort kent geen rassen (genetische variatie maar in heel klein deel genen bepaald)
Sociologisch: genetische variatie gekoppeld aan andere kenmerken -> deze menselijke diversiteit wordt dikwijls begrepen als ras
-> het is dus een sociaal feit -> mensen geloven dat iets waar is dan heeft het grote gevolgen voor de werkelijkheid
Door ontkennen van verschillen worden ook effecten miskend (discriminatie en white privilege)
Ras en stigma hangen samen door: uiterlijk gekoppeld aan negatieve stereotypen, leidt tot aanpassingen in zelf-presentatie (voorbeeld van fiets stelen/los maken)

Wat houdt het begrip etniciteit in en waardoor ontstaat het?

Sociologische tegenhanger van woord ras
Identiteit gebaseerd op geloof in gedeelde afkomst en praktijken, in vergelijking met andere etnische groepen
Pas kunnen definiëren wat etniciteit is wanneer we met andere groepen in aanraking komen

Hoe hangen ras en etniciteit samen met gezondheid?

Minderheden gemiddeld minder gezond
Risico verhogende genen (zeldzaam), eetgewoonten, waardering voor sport, migratiegeschiedenis
Oppassen voor redeneren vanuit groep naar individu
Wat voor positie neemt etnische groep in samenleving in (verklaring verschil gezondheid) ->
Toegang en kwaliteit gezondheidszorg, racisme, sociaal economische positie (inkomen, werk, wonen) -> complex van achterstanden en stressfactoren

Wat houden de begrippen gender, sekse, intersectionaliteit en performativiteit in?

Sekse: biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
Gender: de sociale, culturele en psychologische duiding van verschillen tussen mannen en vrouwen, welke betekenis geven we aan sekse verschillen
Performatief: hoe wordt gender 'gedaan' -> verschillende manieren, dynamisch (verschilt door de tijd heen)
Intersectionaliteit: vrouwen delen niet altijd dezelfde belangen, veel meer verschillen in groep vrouwen dan tussen man en vrouw

Hoe hangen stigma, ongelijkheid en gezondheid samen met gender?

Ongelijkheid: toegang tot gezondheidszorg, werk, stress, hulp vragen, risico's nemen, leefstijl (drinken, roken, stress)
Stigma leidt tot allerlei aanpassingen aan performativiteit van gender

Welke drie soorten identiteit zijn er en waar staat het begrip identiteit voor?

Identiteit: dynamisch en sociaal concept, nooit klaar, veranderd over tijd, omgeving, sociaal
Persoonlijke identiteit: zelfbeeld los van sociale context (psychologie) -> eigen zelfbeeld, focussen op jezelf
Sociale identiteit: identiteit in relatie tot anderen
Online identiteit: zelfbeeld maar dan publiek, waarom mensen dingen online zetten ook erg te maken met publiek

Wat voor drie typen identificatie zijn er?

Functionele identificatie: lidmaatschap van een groep
Normatieve identificatie: richtinggevende juridische, sociale en morele normen (gedeelde gebruiken, verborgen codes) -> voorbeeld: Nederlandse nationaliteit hebben op juridische basis maar ook hoe je Nederlands bent
Emotionele identificatie: sense of belonging, loyaliteit, trots -> we zeggen 'thuisthuis' omdat het nog steeds belangrijk is

Wat is deviantie en wat zijn verklaringen voor deviant gedrag van vroeger en nu (psychologische en sociologische theorieën)?

Deviantie: Onderkende afwijking van culturele normen -> gedrag, uiterlijk, opvattingen
Voorbeeld: in korte broek naar sollicitatie
Deviantie is alles wat je tot een buitenstaander maakt omdat je niet normaal lijkt of handelt (wat is (ab)normaal, heeft alles te maken met je perceptie en hoe je bent opgegroeid)

Vroeger: onwenselijk, verklaard door individuele biologische, psychologische afwijkingen
Nu: psychologische theorieën -> persoonlijkheidsstructuren (zelfbeeld, geweten, frustraties, empathie) + aanleg in combinatie met (leer)ervaring (nature vs nurture debat)
Sociologische theorieën -> oorzaak in sociale factoren en processen, niet vanuit individuele afwijking

Wat houdt primaire en secundaire identiteit in? (Social identity theorie Jenkins)

Primaire identiteit: daarin ben je geboren (sekse, verwantschap, vaderland), niet makkelijk te veranderen
Secundaire identiteit: sociale relaties & aspecten dagelijks leven, vooral in latere leven, is wel flexibel

Wat houdt hetero normatieve wereld en patriarchale samenleving in?

Hetero normatieve wereld: aanname dat iedereen heteroseksueel is totdat dit weerlegd wordt (uit de kast moeten komen)
Patriarchale samenleving: mannen zijn superieur aan vrouwen en anders denkenden (feministen) -> huishoudelijk geweld, geweld tegen homoseksuelen

Wat houdt het civilisatieproces in en wat gebeurd er als je niet aan de norm kan voldoen?

Kinderen worden gesocialiseerd om hun lichaam te beheersen (hoe precies verschilt geografisch en in de tijd) -> opgevoed om goede burger te worden in jouw omgeving
Lichaam is niet alleen biologisch gegeven maar ook sociaal gevormd
Steeds sterkere beheersing van het lichaam, steeds striktere controle van impulsen en emoties, toegenomen schaamte over alles wat 'dierlijk' aan ons is -> verdwijnt uit beeld en wordt gereguleerd

Niet aan norm kunnen voldoen: schaamte, lagere status, eenzaamheid, medicalisering (medicijnen zoeken om wel aan de norm te kunnen voldoen)

Hoe hangen sport en civilisatie samen en wat heeft sport met gender te maken?

Sport is onderdeel van regulatie van geweld en lichaam
Gebruikt om productiviteit te verhogen
-> uitlaatklep om agressie wel te kunnen tonen

Civilisatie van het lichaam is gendered
Meisjes en jongens leren gender te doen door sport (performativiteit) -> ook doordat wij als samenleving verwachten hoe lichaam gebruikt wordt
Onderscheid tussen hegemone en ondergeschikte vormen van masculiniteit -> wat levert status op
-> dit leidt uiteindelijk tot nog grotere fysieke versschillen tussen jongens en meisjes

Wat is de plaats van de dood in het leven?

Geografische en demografische verschillen frequentie sterfte: kindersterfte, omvang gezinnen, levensverwachting
Death denying: idee dat we leven en onsterfelijk zijn
Death aware: zeer bewust van dat we dood gaan en vanuit hier gedrag verklaren

Hoe wordt de dood vastgesteld en gedefinieerd?

Veranderd over tijd -> door medische wetenschap meer grensgevallen
Door technologie verandert definitie en aard van de dood (hartmonitors, hartimplantaten, kunstmatig laten kloppen hart, laten invriezen)
Dementie een sociale dood(?)

Wat zijn factoren van invloed voor een goede dood?

Plaats van sterven: ziekenhuis, hospice, thuis
Waarden: autonomie (zelf vormgeven dood), gevoel van thuis, zorg
-> verschillende ideeën over wat fijne dood is
Vereist juiste houding van zorgverleners, welke emoties voel ej en welke toon je

Wat is de definitie van institutie en hoe hangt dit samen met rationalisering volgens Weber (denk hierbij ook aan de uitleg over ideaaltype)?

Institutie: professionele organisatie gecentreerd in een gebouw
Weber: organiseren van zorg in instituties onderdeel van proces van rationalisering -> steeds meer aspecten van het leven geleid door regels, procedures en niet-spontane acties
Instituties in zorg zijn sterk gerationaliseerde, bureaucratische organisaties -> bureaucratie is geen normatief oordeel, maar een ideaaltypische omschrijving
Ideaaltype: meest pure vorm van een bepaalde categorie, analytisch construct; voldoet iets aan de typische checklist er voor

Wat heeft Goffman over instituties te zeggen (gewone en totale instituties) en wat gebeurd er met 'self' in totale institutie?

Gewone institutie: specifieke taak
Totale institutie: domineren alle aspecten van het leven
Mortification of self -> gestript van zelf/persoonlijke identiteit
Reorganisation of self -> nieuwe identiteit die vooral past binnen de institutie (verwacht om goede zieke te zijn)
Gevolgen hiervan zijn: identiteit die nutteloos is in buitenwereld, initiatief en autonomie afgebouwd -> mensen hoeven niks meer zelf te doen want wordt voor ze gedaan

Wat is gemeenschap en hoe hangt het samen met sociologie en vermaatschappelijking?

Niet zelf gekozen, maar woonplaats en de mensen die in de buurt wonen -> vaak weinig contact met elkaar
Sociologie: individualisering, lichte gemeenschap -> groep waar je je makkelijk los van kan maken
Gevolg is dat gemeenschap niet echt meer er is
Vermaatschappelijking werkt dus niet goed, want gemeenschappen zijn niet erg standvast

Hoe gaan thuis en zorg samen (denk ook aan PGB)?

Zorg thuis is sterk ideaal
Thuis is een plek, maar kan ook institutie zijn, idee is sterk geromantiseerd (mishandeling, thuiszorg kan thuis op de proef stellen)
PGB is persoonsgebonden budget, budget gekregen om zorg te regelen
Voordelen PGB: vaak enige manier om thuis te kunnen blijven wonen, zorg door bekende persoon, flexibel, financieel
Nadelen: formalisering van relatie, rechten en plichten, conflicten, is familielid wel geschikt, kan sterk belastend zijn, verandering van lichamelijke relatie (partners)

Wat zijn vijf factoren van invloed op gezondheidsbeleid?

Politieke ideologie: afhankelijk van welke partijen de macht hebben & tijd waarin we leven
Cultuur: de waarden en normen van een land, hoe land zichzelf ziet, is in beweging
Economie: kosten en baten, beschikbare middelen
Gebeurtenissen: shock events die inzichten in gezondheid doen veranderen (vb. babypoeder China)
Belang: lobby groepen, campagnes etc.

Wat houdt neoliberalisme in de zorg in, wat zijn de negatieve gevolgen en wat voor invloed heeft het op sociale ongelijkheid?

Economisch systeem -> marktwerking
Vrije markt = vrije keuze zorgaanbieders
Competitie in zorg -> kost-efficiënt, betere service (best doen voor klanten), aangepast op individuele behoefte
Dalende prijzen door concurrentie, weinig overheidsbemoeienis, eigen verantwoordelijkheid

Lastig rationele keuzes te maken omdat we niet alle informatie lezen
Marktwerking beperkt omdat niet alle informatie toegankelijk is (vb. tarieven van behandelingen)

Sociale ongelijkheid neemt toe: toename eigen risico, vereenvoudiging basisverzekering (vormen van specialisatie zorg alleen in aanvullende verzekering)
Ongelijkheden in macht en welvaart, winst voor machtige elite
-> prijzen blijven stijgen, steeds minder toegang tot zorg

Wat houdt het functionalisme, symbolisch interactionisme, marxisme, post modernisme in?

Functionalisme: idee dat maatschappij als geheel moet functioneren (geoliede machine)
Symbolisch interactionisme: interactie tussen individu (betekenis aan geven)
Marxisme: ongelijkheid (rijkere klasse meer middelen dan armere klasse)
Post modernisme: identiteit en realiteit -> verschillende betekenissen aan de wereld geven, sommige meer macht dan anderen (dominante beelden)

Hoe hangen sociale ongelijkheid en ongezonde steden samen?

Verschillen in steden tussen elite/ middenklasse en lagere sociale klassen:
- Inkomensverschillen
- Toegang tot voorzieningen: drinkwater, elektriciteit, riolering
- Toegang tot betaalbaarheid van gezondheidszorg
- Levensverwachting

Wat is technologie en wat is het micro en macro effect van technologie op de samenleving?

Technologie: alles wat wij niet begrijpen (ook stoelen, schoenen enz.) -> dingen die wij maken om iets voor ons te doen

Micro -> interacties tussen mensen
Vb. iedereen op telefoon
Macro -> wat gebeurd er in een samenleving
Door technologische ontwikkeling veel bijgedragen aan verschillen in beloning -> verschillen hoogst en laag betaalden nemen toe

Wat is de utopische en dystopische visie van technologie?

Utopisch: wereld wordt beter van nieuwe technologie, technologische ontwikkeling gaat problemen oplossen, technologie is een instrument (oplossingen voor problemen die we hebben)

Dystopisch: technologie krijgt een dynamiek die niet door mensen gestuurd kan worden, technologie verdringt menselijkheid -> kunnen niet meer sturen wat er gebeurd

Wat houdt de Actor Network Theory in?

Relatie tussen mens/maatschappij en technologie is wederkerig -> vormen elkaar
Technologie mens gaat overnemen en technologie als instrument kloppen niet
Technologie heeft allerlei bedoelde en onbedoelde gevolgen -> dus niet slechts een instrument van menselijke bedoelingen
Hiërarchische verhouding ter discussie -> gevolgen die wel en niet bedoeld zijn (nipt test -> onbedoeld gevolg is meer abortus)
Technologie is op zichzelf niet 'goed' of 'slecht' -> ontstaat pas in praktijk (atoombom)
Ander begrip van actor: actor-netwerk -> mensen handelen niet op zichzelf maar alleen als onderdeel van hybride netwerk (mens en dingen/technologie) -> afhankelijk van technologieën (afhankelijk van trein die op tijd rijdt)

Hoe hangt de Actor Network Theory en zorg samen?

Onderzoeken hoe 'goede' zorg wordt vormgegeven met technologie -> verandert, 'care at distance'
Pleidooi om te kijken hoe technologie zorg veranderen (niet als technological fix maar ook niet als doemscenario), kijken naar onbedoelde gevolgen
Kijken naar 'zorgassamblage' ipv mens of technologie afzonderlijk -> zorgverleners, zorgontvangers, technologie, gebouwen, hoe geven zij samen zorg vorm -> netwerk mensen/dingen die zorg mogelijk maken, als iets niet goed werkt gaat het wankelen

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Sociology of health

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding