Startpagina / Samenvattingen / Class notes - Stofwisseling en Hormonen / cortisol-acth-aldosteron

Fysiologie bijnieren

32 belangrijke vragen over Fysiologie bijnieren

Hoe gebeurt de bloedverloop van de bijnieren?

Aorta
A. Phrenicus inferior
A. Renalis

Er is een uitgebreid subkapsulaire plexus. Die draineert in sinusoïden naar de medulla toe en bij de kapso-medullaire overgang monden zij uit in 1 adrenaalvene.
Rechter vene: kort > VCI
Linker vene: langer > linker v renalis

Waar zitten de hoogste concentraties bijnierschorshormonen?

In het bloed in de bijniermerg, omdat daar het bloed als eerste heen vloeit.

Waar worden de verschillende bijnierhormonen aangemaakt?

Cortex:

glomerulosa: mineraalcorticoïden
fasiculata: glucocorticoïden
reticularis: androgenen

Medulla:

catecholamines

adrenaline
noradrenaline

Wat doet ACTH mbt de synthese van bijnierschorshormonen?

ACTH verhoogt het aantal LDL receptoren op de celmemebraan en stimuleert ook de synthese van cholesterol esterase dat vrij cholesterol levert vanuit cholesteryl esters, aangevoerd via LDL. Het zorgt dus voor meer aanvoer van cholesterol.

Wat is de rate limiting stap van de synthese van cholesterol?

Synthese van pregnenolon onder invloed van desmolase (P450scc (side chain cleavage) enzym).

Wat zijn de verschillende enzymen die nodig zijn om de synthese van cholesterol te catalyseren?

Cortisol
Aldosteron
DHEA (dehydroepiandrosteron)

Waarom is de synthesesnelheid van corticosteroïden alleen afhankelijk van de secretie?

De hormonen worden niet opgeslagen in de bijnier, dus er zal geen 'verzadiging' zijn.

Hoe verloopt de synthese van cortisol?

Wat is het STAR proteïne?

Steroidogenic acute regulatory proteïn. Dit zorgt ervoor dat het opgenomen LDL naar het mitochondrium wordt vervoerd. Dit proteïne wordt opgereguleerd door ACTH.

Hoe verloopt de synthese van aldosteron?

Zo eej. Laatste dingeses zijn niet per se te kennen.

Wat is de enige plek waar aldosteron aangemaakt kan worden?

In de zona glomerulosa, omdat alleen daar aldosteron synthase aanwezig is.

Hoe verloopt de vorming van bijnier androgenen?

Zooooo.
Er kunnen dus 2 verschillende androgenen gevormd worden.

Wat gebeurt er als je geboren wordt met een deficiënt 21a-hydroxylase enzym?

Je krijgt een blok bij de aldosteron- en cortisol synthese. Je krijgt dus een stapeling van progesteron en 17 hydroxyprogesteron, waardoor er een shift gebeurt richting de bijnierandrogenen. Hierdoor ontstaat er een zout-verliezende, viriliserende congenitale bijnierhyperplasie met:

virilisatie (want veel testosteron)
zoutverlies (want geen ADH)
mogelijk hypoglycemie (want glucocorticoïd deficiëntie)
stimulatie CRH en ACTH vanuit hypofyse, deze gaan zorgen voor een bijnierhyperplasie

Wat is het glucocorticoïd remediable hyperaldosteronisme?

Dit is dus een behandelbare hyperaldosteronemie. Hierbij is er aldosteronsynthase activiteit in de zona fasciculata, welke onder invloed staat van ACTH. Dit gebeurt omdat het aldosteron synthase voor 95% homoloog is met 11beta hydroxylase, welke samen op chr8 liggen. Hierdoor kan er een chimeer gen ontstaan, wat het regulerend effect van 11b hydroxylase heeft, en het stimulerend effect van aldosteron synthase. Hierdoor is de regeling afhankelijk van ACTH.

Wanneer wordt ACTH gesecreteerd?

Pulsatiel. Elke 10-25 minuten is er een 5-10 minuten durende puls van ACTH secretie. Dit verloopt anders in slaap en in waak.

Wanneer zijn de cortisol spiegels het hoogst?

Bij ontwaken. Er zijn ook 2 pieken rond 12u en 18u (bij maaltijden).
Het heeft dus geen zin om at random een cortisolspiegel te prikken.

Hoe wordt cortisol in de bloedbaan vervoerd?

Vrij cortisol (actief cortisol) (3%)
Gebonden aan albumine (7%)
Gebonden aan corticosteroid binding globuline (CBG) (transcortine). (90%)

Hoe hoog is de affiniteit van CBG voor cortisol, tov aldosteron?

Affiniteit voor cortisol is 30x hoger dan voor aldosteron.

Als cortisolspiegels al geprikt zouden worden, dan wordt altijd het totaal cortisol gemeten en niet het vrije cortisol, waardoor je er dus niet heel veel aan hebt. Bij welke patiënten kan er een vals hoog cortisol gemeten worden?

Bij jonge vrouwen die de pil nemen, omdat hier oestrogeen in zit en door oestrogeen wordt de activiteit van CBG gestimuleerd. Hierdoor veranderd er echter niks aan de hoeveelheid vrij cortisol, dus het maakt niet uit.

Wat gebeurt er als cortisol wordt opgenomen in de cel?

Het wordt gebonden aan de glucocorticoïdreceptor. Hierdoor wordt het samen naar de kern gevoerd, waar het gaat associeren met het corticoid response element, waardoor het gaat zorgen voor expressie en transcriptie van verschillende genen in verschillende weefsels.

Wat zijn de acties van glucocorticoïden? (goed te kennen).

Glucosemetabolisme
Immunosupressief en anti-inflammatoir
Bloed:

minder eosinofielen en basofielen
meer neutrofielen, rbc en tc

Inhibitie osteoblasten
Inhibitie Ca absorptie in GI
Gemoedsveranderingen
Meer longsurfactant bij foetus

wordt dus gebruikt bij premature bevallingen

Hoe zorgen glucocorticoïden voor een hyperglycemie?

Ze induceren een insulineresistentie, waardoor glucose niet de spier- of vetcel kan gaan. Dus in de spiercel gebeurt er proteolyse, waardoor AZ vrijkomen, die dienen als bouwstenen voor gluconeogenese thv de lever gebruikt gaan worden. In de vetcellen gebeurt er lipolyse van subcutaan vet, waardoor er vrije vetzuren vrijkomen, ook als bouwsteen voor gluconeogenese. Dit alles draagt dus bij aan de hyperglycemie.

Wat zijn mogelijke complicaties bij een te hoge concentratie van glucocorticoïden?

Osteoporose
GI toxiciteit (met ulceraties)
DM
Gewichtstoename
Myopathie
Cataract
Huidatrofie
Ongerelmatige menstruatie
Groeiretardatie bij kinderen

Deze complicaties zijn dosisafhankelijk.

Hoeveel % van de androgenen zijn bijnierandrogenen en waar komt de rest vandaan?

10% bij de man, rest uit de testikels en prostaat (testosteron en dihydrotestosteron)
50% bij de vrouw, rest komt uit de ovaria

Wat gebeurt er bij een surrenale hyperadrogenemie?

Hirsutisme (overbeharing lichaam)
Acne
Haarverlies bij kruin
Onregelmatige menstruatie
Virilisatie (vermannelijking)

Wanneer is er een piek van DHEA?

Rond 20j.

Waarom kan er alleen in het bijniermerg adrenaline gevormd worden?

Omdat phenylethanolamine N-Methyltransferase (PNMT) alleen in het bijniermerg zit.

Hoe verloopt de biosynthese van catecholamines?

Tyrosine > L dopa (dihydroxifenylalanine)

door tyrosine hydroxylase

L dopa > dopamine

door L-aromatisch aminozuur decarboxylase

Dopamine > noradrenaline

door dopamine b hydroxylase

noradrenaline > adrenaline

door phenylethanolamine N methyltransferase (PNMT)
gestimuleerd door cortisol

Welke enzymen bij de vorming van catecholamines worden gestimuleerd door ACTH?

Tyrosine hydroxylase
Dopamine b hydroxylase

Wat is de vesiculaire mono-aminotransporter (VMAT) 1?

Een actieve transporter die dopamine de celkern in helpt en noradrenaline eruit.

Wat is de werking van catecholamines?

Hangt af van op welke receptor ze gaan binden. Uiteindelijk verhogen ze de nutriënten en het O2 aanbod.

Hoe worden catecholamines gemetaboliseerd?

De halfwaardetijd van adrenaline en noradrenaline is maar enkele minuten. De afbraak gebeurt voornamelijk in de lever en nieren via 2 enzymsystemen:

COMT (catecholaine-O-methyltransferase)

vooral in endotheel cellen (hart, lever, nier)

MAO (mono-amino oxidase)

gaat de metabolieten omzetten in VMA

In de lever en darm worden de substraten (VMA, metanefrine en normetanefrine) geconjungeerd met sulfaat of glucuronide om derivaten te vormen die door de nier kunnen worden uitgescheiden.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Stofwisseling en Hormonen

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding