Werboek I - Organisatie van opsporing en vervolving - De opsporingsdiensten

 Verrichten strafrechtelijk en disciplinair onderzoek binnen het politieapparaat zelf (art. 3, lid en art. 43 Polw.).

NB: in Politiewet 1993 is term bijzondere opsporingsambtenaar vervangen door buitengewone opsporingsambtenaar.

Geschillenprocedure waarbij (art. 29 en 32 Polw.):

In eerste instantie het geschil beslechten:

- College van Procureurs-generaal,

- Commissaris van de Koning

 In tweede instantie het geschil beslechten:

- minister van BuZa

- minister van Justitie

Omdat door minister BiZa jaarlijks financiering regionale korpsen plaats vindt (art. 44 Polw,)

Ook toezicht op financiële beheer regionale korpsen is in handen van minister van BiZa.

Het rijk.

In zowel:

1. financieel opzicht

2. personeel opzicht

    - max. formatie leiding regionale politiekorps door minister BiZa vastgesteld (art. 45, lid 2 Polw.)

    - korpschefs benoemd/ontslagen bij K.B. (art. 25 Polw.)

Heeft specifieke taken (art. 38 e.v. Polw.):

- verzamelen en verstrekken van informatie nationaal/internationaal

- waken veiligheid leden Koninklijk Huis

Het Korps landelijke politiediensten omvat diverse diensten, o.a. NRI (= Dienst Nationale Recherche Informatie).

Aantal taken van dienst luchtvaar zijn naar Marechausse overgeheveld (art. 6, lid 1, sub c, Polw.)

- beveiliging luchthaven Schiphol

Enkele resterende taken luchtvaart betreffende:

- toezicht op Luchtvaardwetgeving

- politiële ondersteuning vanuit lucht (o.a. waarneming en luchtfotografie)

- assisteren bij luchtvaartrampen

Tot daadwerkelijke handhaving (art. 2 Polw) kan pas komen als een verstoring wordt geconstateerd.

Politie wordt geacht actief toezicht te houden of rechtsorde wellicht wordt verstoord.

Dit toezicht kan specifiek gericht zijn op constatering van strafbare feiten, dan wel voorkomen van ordeverstoringen ('suveillance').

Zodra toezicht leidt tot vaststelling van (vermeende) storing rechtsorde is de vraag of en zo ja hoe moet worden opgetreden: strafrechtelijke handhaving (opsporing) ot (louter) handhaving openbare orde?

1. opsporing van strafbare feiten

2. opsporing van bepaalde toekomstige feiten (zie art. 13a Sv)

3. tul beslissingen rechter of OM in strafzaken

4. (velen) hulp aan slachtoffers van strafbare feiten

5. toezicht (surveillance) voorzover specifiek gericht op ontdekking strafbare feiten

Vinden van bewijs.Ten behoeve daarvan verleen WvSv aan politie (soms aan een ieder) bijzondere bevoegdheden tot hanteren van dwangmiddelen.

Algemene regeling daarvan in het Wetboek is in bijzondere wetten aangevuld met specifieke, uitsluitend voor handhaving van die wetten te hanteren bevoegdheden.

Voor reguliere politie zijn in dit opzicht vnl. van belang:

- WVW

- Opiumwet

- WWM

Tul rechterlijke beslissingen of beslissingen OM (art. 556 Sv).

Dit geschiedt op last OM (art. 13, lid 1 Polw.)

Art. 1, lid 1, onder g, sub 1, Polw bepaalt nader wat moet worden verstaan onder 'taken ten dienste van justitie'.

a. betekening (uitreiking) dagvaardingen of verstekmededelingen (wat in regel door PTT gebeurd)

b uitvoering arrestatiebevelen

Openbare orde = hier: orde en veiligheid: ordelijke gang van zaken op straat en op andere publieke plaatsen en zekere bescherming van persoon en goed.

Handhaving geschiedt door:

a. daadwerkelijk (politie)optreden

b. preventieve maatregelen (waaronder zichtbaar toezicht kan vallen)

Het college van B&W. Het zijn niet-daadwerkelijke maatregelen en behoren ook niet tot werkterrein politie.

Zie voor voorbeelden blz. 118.

(...) taak en bevoegdheden van politie zijn zozeer afhankelijk van toevallig zich voordoende situatie, dat het onmogelijk is daarover concrete voorschriften te geven (...)

(...) concrete voorschriften, die teveel macht leggen in handen van de politie, zijn uit oogpunt van rechtsbescherming verwerpelijk (...)

(...) concrete voorschriften die politie teveel binden, zijn uit oogpunt van verrichten politietaak niet aanvaardbaar (...)

HR 24 okt. 1961 (Zeijense nachtbraker) (blz. 118)

- beetpakken en naar huis geleiden

HR 12 nov. 1963 (blz. 118)

- vastgrijpen en buiten de woning brengen

HR 22 febr. 1977 (Rode Vlag) (blz. 118, 119)

- in beslag nemen van een voorwerp

text-decorationNB: uit deze opsomming blijkt dat het niet eenvoudige zou zijn tot wettelijke regeling te komen.

In deze voorbeelden gaat het om hándelen van politieambtenaren.

Het belemmeren van handelen van poltieambtenaar kan strafbaar zijn (art. 184 Sr) - onduidelijk is of art. 2 Polw. daarvoor als voldoende basis geldt.

In de ambtsinstructie.

a. gewone politieserveillance

b. gerichte observatie van potentiële verdachten

c. buitengengewone opsporingsambtenaren FIOD-ECD doen ook onderzoek naar boekhoudingen

Soms is (bijzondere) toezicht zelfs opgedragen aan functionarissen die geen politieambtenaren zijn.

Toezicht is taak politie, maar geen specifieke taak.

Veel bijzondere wetten geven, naast opsporingsbevoegdheden, ook bevoegdheden die specifiek kunnen worden uitgeoefend bij het zocht = text-decorationtoezichthoudende bevoegdheden.

Lijken op opsporingsbevoegdheden, maar onderscheiden zich daarvan omdat zij mogen worden gehanteerd, ongeacht of verdenking bestaat.

Voorbeeld: art. 160 WVW.

text-decorationOpsporingsbevoegdheden:

- minder grote vrijheid bij uitoefening

- niet vormvrij

- scherper geformuleerd

- wat is verricht moet bij proces-verbaal worden vastgelegd

- gebruik wordt achteraf beoordeeld door hogere autoriteit (hulp)OvJ; uitzondering staande houden (art. 52 Sv)

text-decorationToezichthoudende bevoegdheden:

- grotere vrijheid bij hantering ervan

- uitoefening vormvrij

- minder scherp geformuleerd

- was is verricht hoeft niet bij proces-verbaal te worden vastgelegd

- geen beoordeling achteraf door hogere autoriteit

Dat in onduidelijk.

In de praktijk betrekt men OM zelden in vraag of, waar, wanneer en hoe toezicht moet worden gehouden.

Toch is dat van wezenlijk belang.

- preventief optreden (= ter voorkoming misdrijven)

- repressief optreden (= ter bestraffing daders)

- proactief optreden (= voordat politie van strafbaar feit kennis draagt)

- reactief optreden (= nadat strafbaar feit ter kennis van politie is gekomen

In politiekringen spreekt men ook wel van:

- haalwerk - proactief optreden

- brengwerk - repressief, proactief en reactief optreden

1. preventief optreden, of

2. repressief optreden

Daarop gerichte voorbereidingshandelingen.

- art. 10a Opiumwet

- art. 46 Sr

1. verleggen strafbaarheid naar voren

2. vergemakkelijken toepassing van strafvorderlijke dwangmiddelen

    - zijn al mogelijk als 'hoofddelict' nog niet gepleegd is

Ook voor bewijsproblemen van belang:

- slaagt OM er niet in hoofddelict te bewijzen, dan lukt dat vaak wel tav voorbereidingshandeling.

1. opsporingsambtenaren (taak die in eerste plaats op overheid drukt, maar)

2. burgers

3. soms aan anderen dan ambtenaren worden opgedragen (bedrijfspolitie)

1. helder is opsomming in art. 141 Sv

Van de ambtenaren die belast zijn met en bevoegd zijn tot opsporing van alle strafbare feiten.

2. Meer moeilijkheden biedt opsomming art. 142 Sv

Worden buitengewone opsporingsambtenaren opgesomd.

Maar buitengewone opsporingsambtenaren zijn alleen met opsporing belast tav strafbare feiten in een bijzondere wet of verordening waartoe hun opsporingsbevoegdheid zich uitdrukkelijk uitstrekt.

text-decorationLet wel: anders dan art. 141 maakt art. 142 Sv het mogelijk dat ook opsporingstaken op te dragen aan personen die geen ambtenaar zijn.

Ambtenaren met beperkte opsporingsbevoegdheid (art. 142 Sv).

Ambtenaren met volledige opsporingsbevoegdheid (art. 141 Sv).

Deze terminologie is niet geheel zuiver.

Er zijn bijzondere wetten die opsporing van bepaalde strafbare feiten aan gespecialiseerde opsporingsambtenaren voorbehouden.

Er moet telkens, van delict tot delict, worden bepaald wie terzake van dat delict als opsporingsambtenaar kan worden aangemerkt.

Van daar dat art. 127 Sv zegt: opsporingsambtenaar zijn alle personen met de opsporing van het strafbare feit.

De artt. scheppen geen bevoegdheid, maar leggen slechts taak op.

Als ik een inbraak zie plegen en ik loop dader achterna om te zien waar hij heen gaat, zodat hij kan worden aangehouden, spoor ik op. Dat mag.

Pas wanneer ik inbreuk wil maken op grondrechten van anderen, is daarvoor wettelijke grondslag nodig.

Ook aan burger worden enkele bijzondere bevoegdheden toegekend (art. 53 e.v. Sv).

Wet schept vele van dergelijke bevoegdheden (dwangmiddelen) die echter 'alle' zijn voorbehouden aan opsporingsambtenaren.

Nee, hij is daartoe alleen niet uit hoofde van zijn functie geroepen, en mist bevoegdheid in kader opsporing ambtshandelingen te verrichten, en in het bijzonder dwangmiddelen te gebruiken.

Deze grondslag wordt hiervoor gebruikt, zij het met restrictie dat opsporingsambtenaren (omdat deze bepaling slechts taakomschrijving geeft en geen bevoegdheidsgrondslag) niet meer dan slechts geringe inbreuken op grondrechten mag maken (zie voorbeeld lokfiets, L4).

1. met volledige opsporingsbevoegdheid

- van (nagenoeg) alle delicten dwangmiddelen mag hanteren

- bijzondere bewijskracht art. 334, lid 2 altijd toekomt aan proces-verbaal

2. met beperkte opsporingsbevoegdheid

- alleen ter opsporing van delicten waarvan hij in het bijzonder is belast

- bijzondere bewijskracht art. 334, lid 2 alleen toekomt, voorzover hij in het bijzonder is belast (...); voor het overige geldt voor

  deze verbalen niet art. 334, lid 2 maar art. 344, lid 1, onder 5e Sv: hebben bewijskracht, maar alleen in   

  combinatie met ander bewijsmateriaal  

1. reguliere politie

2. landelijke bijzondere opsporingsdiensten:

    a. FIOE-ECD (= Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst- Economische Controledienst)

    b. AID-DO (= Algemene Inspectiedienst, Dienstonderdeel Opsporing)

    c. VROM-IOD (Inlichtingen en opsporingsdienst)

    d. SIOD (Sociale inlichtingen- en Opsporingsdienst)

3. Particuliere bewakingsdiensten 

Aan de reguliere politie.

Heeft doorgaans opsporingsbevoegdheid krachtens art. 141 Sv en nooit krachtens art. 142 Sv.

Ambtenaren bezitten opsporingsbevoegdheid op grond van art. 141 Sv.

Taak is vooral strafrechtelijke handhaving rechtsorde op het betreffende beleidsterrein.

OvJ heeft over deze opsporingsdiensten dezelfde bevelsbevoegdheid over de regulier politie (art. 3 en 4 Wet op de bijzondere bevelsbevoegdheid).

Hoewel zij formeel onder bevel OvJ staan, werken zij gezien specialistische kennis vrij zelfstandig.

Regelmatig vindt overleg plaats tussen landelijke diensten en OM via contactambtenaren.

Dit overleg is van belang voor:

a. goede afwikkeling processen-verbaal

b. voor OM om aan opsporings- en vervolgingsbeleid gestalte te kunnen geven

Ja.

Maar in praktijk beperkt activiteit zich tot wetten voor handhaving waarvan:

a. geen specialistische kennis is vereist

b. in bijzondere wet geen opsporingsambtenaren zijn aangewezen

Tenzij uit de bijzondere wet ondubbelzinnig het tegendeel blijkt, hebben algemene opsporingsambtenaren (politie) net zoals buitengewone opsporingsambtenaren in bijzondere wet aangegeven controlebevoegdheid.

Zij hebben geen (beperkte) opsporingsbevoegdheden.

Maar wel bevoegdheid die elke burger heeft, zodat zij bij ontdekking op heterdaad verdachte mogen aanhouden (art. 53 Sv).

Zij vallen onder regiem Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus.

Minister van Justitie beslist over toelating en oefent globaal toezicht uit.

Onder deze rubriek vallen:

- bedrijfsbeveiligingsdiensten

- geld- en waardetransportbedrijven

1. Bijstand voor handhaving openbare orde

Commissaris Koning treft dan nodige voorzieningen op verzoek van korpsbeheerder die dit verzoek doet op aanvrage burgemeester.

2. Bijstand voor opsporing strafbare feiten of tul rechterlijke beslissingen

College van PG's beslist, na overleg met betrokken korpsbeheerders en Commissaris Koning over te verlenen bijstand (art. 56Polw).

1. politiekorpsen (over en weer)

2. Koninklijke marechaussee

3. Militaire bijstand

Voor bijzondere gevallen (art. 58 Polw,).

1. bijstandverlening

2. politietaken op Schiphol en andere luchtvaarttereinen

Bestrijding van bijv. gijzelingen en andere terreuracties.

Daarvoor zijn speciale eenheden in het leven geroepen, waaraan o.a. mariniers deelnemen (art. 59 Polw.)

Ja.

Omdat:

1. tal van bevoegdheden, die gewone burger niet heeft, zijn gebonden aan kwaliteit van opsporingsambtenaar

    (zie art. 55: aanhouding)

2. processen-verbaal grotere bewijskracht toekomt dan aan die van andere burgers.