Startpagina / Samenvattingen / Thema's en genres in de muziekgeschiedenis : muziek beluisteren en begrijpen / symfonie-beethoven-beethovens

Beethoven als innovator van de symfonie - Zelftoets

11 belangrijke vragen over Beethoven als innovator van de symfonie - Zelftoets

4. Waarom baarde Beethovens eerste symfonie direct bij aanvang opzien?

Hoewel het eerste deel in C-groot staat, begint het met het dominant-septiemakkoord van F-groot. Dit akkoord was voor toenmalige oren dissonant. In m. 4 belanden wij in G-groot en pas bij het begin van het Allegro (m. 13) is het aangekondigde C-groot aan de orde, maar slechts enkel maten later wordt het hoofdthema al weer een noot hoger (in D) gespeeld. In weerwil van de conventie dat de hoofdtoonsoort van een compositie direct duidelijk behoorde te zijn zette Beethoven met zijn 'vreemde' beginakkoord en snelle veranderingen van toonsoort direct de toon van vernieuwing.

5. Is er een duidelijke relatie tussen de muziek van de tweede symfonie en biografische gegevens over Beethoven in de ontstaanstijd van die symfonie?

Nee, want de tweede symfonie is in vele passages zelfs zonniger en speelser dan de toch al relatief 'lichte' eerste symfonie, maar de Tweede ontstond in Heiligenstadt in een periode waarin het noodlot Beethoven zwaar getroffen had: hij besefte wanhopig dat hij doof zou worden. Van de vertwijfeling in het befaamde Heilgenstädter Testament, de tragische brief aan zijn broers, is in de symfonie niets te merken.

6. Waarom kwam de ontwikkeling van de symfonie met Beethovens Derde in een geheel nieuwe fase?

De derde symfonie getuigt van een heel andere geestesgesteldheid dan eerder symfonieën, en de lengte, complexiteit, spanningsopbouw en klanksterkte van deze symfonie waren ongekend.
Beethoven voegde een uitgesproken ethische component aan de muziek toe: in dit geval de verklanking van een mentaliteit van innerlijke heldhaftigheid van een heroïeke levenshouding. Zijn subjectieve gemoed en denkbeelden raken dus sterk betrokken op zijn muzikale gedachten. In de Derde lijkt er een dramatische, innerlijke strijd te woeden.

7. Waarom wordt de vierde symfonie tegenwoordig niet langer beschouwd als een louter onbekommerd werk?

De vierde symfonie lijkt 'licht' van aard en heeft een 'edele eenvoud'. Van het subjectivisme van de Derde en een ethische strekking lijkt geen spoor te vinden. Maar tegenwoordig wordt dit schijnbaar zo onbekommerde werk toch anders geïnterpreteerd vanwege de 'onderaardse' dramatische spanningen. Die blijken eigenlijk al uit de sombere en mysterieuze langzame mineurinleiding. Regelmatig worden de zonnige passages in het vervolg van het werk overschaduwd door donker wolkenflarden.

8. In de Vijfde introduceert Beethoven nadrukkelijk een principe dat hij in de eerdere symfonieën al voorzichtig uitgeprobeerd had. Welk principe is dat en wat houdt het in?

Beethoven introduceert nadrukkelijk het 'cyclisch principe' (waarvan een aanzet al in de eerste symfonie te vinden is). Dit houdt in dat er thematische of motivische verwantschap tussen de delen van een compositie bestaat; meestal wordt in het slotdeel dan heel duidelijk teruggegrepen op muzikale gedachten uit eerdere delen.

9. Geef kort aan waarom de muziek van de Zesde niet te beschouwen is als stereotiepe programmamuziek.

Beethoven gaf de delen weliswaar 'programmatische' omschrijvingen, maar om het misverstand te voorkomen dat het om pure programmamuziek zou gaan, schreef hij als motto op het titelblad: Mehr Ausdruck der Empfindung als Mahlerey. Geen toonschildering van de natuurgetrouwe werkelijkheid dus, maar verklanking van natuurbeleving. hoewel in de delen 2 (Szene am Bach) en 4 (Gewitter-Sturm) diverse natuurgeluiden nagebootst of gesuggereerd worden, vermeed Beethoven verdergaande toonschildering en 'opgelegde' programmamuziek.

10. In welk(e) opzicht(en) is het tonale schema van de zevende symfonie opmerkelijk?

De zevende laat een nieuwe behandeling van de tonaliteit horen. De inmiddels al gebruikelijke tonale en harmonische geheimzinnigheden worden in de Zevende geïntensiveerd, omdat het gehele werk met ongecompliceerde maar destijds ongewone en veelvuldige veranderingen van toonsoort 'gekleurd' wordt. Zelfs de tonica-dominantrelatie is voor Beethoven geen vanzelfsprekende zaak meer. Als de hoofdtoonsoort gevestigd is, koerst Beethoven niet naar de dominanttoonsoort maar naar niet-verwante toonsoorten, waardoor de luisteraar in 'andere' muzikale werelden terecht lijkt te komen.

12. Waarom is er zeer verdeeld gereageerd op Beethovens toevoeging van zangstemmen aan de finale van de Negende?

Omdat de symfonie van oorsprong natuurlijk bij uitstek een instrumentaal genre is, was de toevoeging van vier solisten en vierstemmig gemengd koor aan het slotdeel een opzienbarende daad van vernieuwing. Later vond de aanwending van zangstemmen in de symfonie navolging bij onder anderen Liszt en Mahler. Maar Beethoven zelf schijnt eraan getwijfeld te hebben of hij daar wel goed aan gedaan had. Beethoven trachtte met behulp van korte citaten een muzikaal verband tussen de eerste drie delen en het slotdeel tot stand te brengen, maar of daarmee een werkelijk consistente muzikale relatie ontstaan is, is steeds onderwerp van discussie gebleven.

14. Omschrijf in enkele zinnen de aard van Beethovens thematische behandeling.

Beethovens grote kracht lag onder meer in een geraffineerde vaak zeer omvangrijke en complexe 'motivische Arbeit'. Zijn vindingrijkheid op dat terrein was enorm. De klassieke opeenvolging van een eerste 'heldenthema' en een tweede lyrisch 'zangthema' was geen vast gegeven bij Beethoven. Heel kenmerkend zijn wel de grote thematische contrasten en conflicten, die de dramatiek in het negental grotendeels bepalen. Verder introduceerde Beethoven nieuwe thema's in enkele coda's en het cyclische principe.

15. Geef aan waarin de architectuur van Beethovens symfonieën verschilt van die van zijn voorgangers.

Beethovens symfonieën hebben een grootste opzet en een epische omvang. De architectuur is niet alleen breder dan die van de composities van zijn voorgangers, maar ook complexer van structuur.

16. Wat wordt bedoeld met de uitspraak dat de muzikale vormopbouw bij Beethoven als een 'dramaturgie' geïnterpreteerd kan worden?

Hoewel elke symfonie weer anders is, geldt in het algemeen dat Beethovens symfonieën vol dramatische spanningen zitten. Die dramatische expressie komt tot stand in de vormopbouw; thematische contrasten en conflicten, doorwrochte doorwerkingen zeer uitgebreide coda's enzovoorts. bij Beethoven is de muzikale vormopbouw dus in feite een dramaturgisch proces.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Thema's en genres in de muziekgeschiedenis : muziek beluisteren en begrijpen | 9789035817302 | W Steffelaar, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding

Beethoven als innovator van de symfonie - Zelftoets

11 belangrijke vragen over Beethoven als innovator van de symfonie - Zelftoets

4. Waarom baarde Beethovens eerste symfonie direct bij aanvang opzien?

5. Is er een duidelijke relatie tussen de muziek van de tweede symfonie en biografische gegevens over Beethoven in de ontstaanstijd van die symfonie?

6. Waarom kwam de ontwikkeling van de symfonie met Beethovens Derde in een geheel nieuwe fase?

7. Waarom wordt de vierde symfonie tegenwoordig niet langer beschouwd als een louter onbekommerd werk?

8. In de Vijfde introduceert Beethoven nadrukkelijk een principe dat hij in de eerdere symfonieën al voorzichtig uitgeprobeerd had. Welk principe is dat en wat houdt het in?

9. Geef kort aan waarom de muziek van de Zesde niet te beschouwen is als stereotiepe programmamuziek.

10. In welk(e) opzicht(en) is het tonale schema van de zevende symfonie opmerkelijk?

12. Waarom is er zeer verdeeld gereageerd op Beethovens toevoeging van zangstemmen aan de finale van de Negende?

14. Omschrijf in enkele zinnen de aard van Beethovens thematische behandeling.

15. Geef aan waarin de architectuur van Beethovens symfonieën verschilt van die van zijn voorgangers.

16. Wat wordt bedoeld met de uitspraak dat de muzikale vormopbouw bij Beethoven als een 'dramaturgie' geïnterpreteerd kan worden?

Samenvattingen die gerelateerd zijn aan Eenstemmige muziek - De gezangen van het officie

Thema's en genres in de muziekgeschiedenis :…

Inleiding in de filosofie

Inleiding in de filosofie - Deel 2

Evocatie door deformatie : expressionisme in…

Expressionisme en primitivisme in de beelden…

Kabinetten,galerijen en musea / druk Heruitg…

Rembrandt in perspectief De veranderende vis…

Cultuurwetenschappelijke vaardigheden vademe…

Opera : twaalf operaʼs als spiegels van hun …

Inleiding In De Psychologie

Social Psychology

Geschiedeniswerkplaats 2e fase HAVO historis…