Startpagina / Samenvattingen / Veelvormige dynamiek : Europa in het ancien régime, 1450-1800 / staten-lodewijk-vorst

De staat in opmars - De beperkingen van de staat

77 belangrijke vragen over De staat in opmars - De beperkingen van de staat

Hoeveel staten waren er in 1500?

Tussen 80 en 500. Wat tel je als een staat, Zwitsers eedgenootschap bv. Veel kantons.

Hoeveel staten waren er in 1500 en in 1850 in Europa? waarom zoveel minder?

In 1500: 80-500, afhankelijk van de vraag wat met als een 'staat' wil tellen.
In 1850 20-100.
Veel staten hadden hun zelfstandigheid moeten opgeven door een dynastieke gebeurtenis en/of door geweld.

1. Welk kwantitatief verschil is er tussen de Europese staten in 1500 en 1850? En verklaar dit verschil.

1500: 80 tot 500 staten in Europa

1850: 20 tot 100 staten in Europa.

Het aantal is afhankelijk van het antwoord op de vraag: "Wat is een staat?"

Het verschil kwam tot stand door inlijving van staten door andere staten via:

overerving
oorlog

Het gevolg is dat het grondoppervlak per staat toeneemt.

Wat wordt bedoeld met "De beperkingen van de staat?" (titel paragraaf 1)

1. Het begrip staat is niet éénduidig. Daarom bedroeg het aantal staten rond 1500 tussen de 80 en 500. Johan de Wit vond bijvoorbeeld dat de Republiek der Nederlanden uit 7 staten bestond.
2. Door uitbreiding van staten ontstonden nieuwe problemen: hoe deze te besturen? De meeste vorsten wilden een uniformering van wetgeving, instellingen en belastingen binnen hun gebieden. Dit bracht de in potentie conflictueuze verhouding tussen centrale bestuursorganen en de regionale en plaatselijke autoriteiten aan het licht: permanente spanning!

Welke drie methoden hoe steden of machtsgebieden bestuurd moesten worden die voor verovering volgens eigen wetten leefden, waren er volgens Machiavelli?

1. Verwoesten
2. Er zelf gaan wonen
3. Ze laten leven volgens hun eigen wetten, waarbij je dan in zo'n gebied belasting int en een regering aanstelt bestaande uit een klein aantal personen, die er voor moeten zorgen dat het gebied met je bevriend blijft.

Leg uit wat clientelisme of patronage is.

Jean Baptiste Colbert (1619-1683) zorgde er altijd voor dat bestuurders hun carriere aan hem te danken hadden. Zo kon hij ze daar altijd op aanspreken.

Welke twee machtsmiddelen van de staat verwierven de New Monarchs?

1. Belastingmonopolie
2. Geweldmonopolie

Vooral in Grote-Europese landen als Engeland, Frankrijk, Brandenburg-Pruisen

01 Hoeveel staten waren er in Europa in 1500?

Tussen tachtig en vijfhonderd, het precieze aantal is afhankelijk van wat er precies onder de noemer 'staat' wil tellen.

Hoe werden de staten in het ancien regime bestuurd?

overtuigingskracht, intimidatie
Machiavelli, Il Principe ( De Vorst) drie methodes:

verwoesten
er zelf gaan wonen
laten leven volgens eigen wetten, zorg voor een groepje aanhangers.

Wie vond dat in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ook sprake was van meerdere staten die een republiek vormden?

Johan de Witt

Het succes van de uitbreiding van de Europese heersers creërde tegelijkertijd nieuwe problemen, welke?

De nieuwe gebieden moesten door middel van rechtmatige regering bestuurd worden en de conflictueuze verhouding tussen de centrale bestuursorganen en de regionale autoriteiten.

Noem voorbeelden van Machiavelli's derde methode in praktijk.

- Frankrijk had zijn pays d'etats
- Engeland/Wales
- Oostenrijkse Habsburgers: aartshertogen van Oostenrijk - koningen van Bohemen en Hongarije
- Filips II: Castilië en Aragon
- Portugal

Hoe vond inlijving bij een buurland plaats?

Als resultaat ven een dynastiek gebeurtenis.
Door geweld.
Combinatie van beide.

Geef voorbeeld van de vorst die bestuurd door eerst te verwoesten?

Fhilips II gaf in 1574 Requensens opdracht om Holland en Zeeland onder water te zetten of plat te braden.

3. Hoe zag de praktijk van centralisatie er tot 1800 uit?

Veel vorsten bereikten, ondanks hun wil, het doel van centralisatie van gezag niet.
In de praktijk veel compromissen met lokale en regionale elites.

Typerend hiervoor is de situatie in de Languedoc in Frankrijk.

Hoeveel staten telde Europa in 1500 en midden 19e eeuw (1850)?

1500 = Tussen de 80 en 500 staten
1850 = Tussen de 20 en 100 staten
(Afhankelijk van wat men onder een staat rekende)

Welk land werd vanaf de middeleeuwen tot 1789 twee keer zo groot doordat staten opgingen in een staat?

Frankrijk

Hoe ontstond de Franse oorlog (edelen tegen Mazarin) de Fronde( 1648-1653)?

Lodewijk XIV was nog minderjarig en zijn staatshoofd Mazarin nam hem waar samen met zijn moeder.

Hoeveel groter werd Frankrijk tussen middeleeuwen en Revolutie?

Anderhalf keer zo groot. (350.000 - 528.000 km2)

Wat was het doel van de vorsten in de verschillende staten?

Uniformering van wetgeving, instellingen en belastingen binnen hun gebieden.
Meestal moesten ze genoegen nemen met compromissen met de lokale en regionale adel.

14
Hoe worden formele structuren in stand gehouden?

Door omvangrijke informele patronagenetwerken De patroon verwachtte loyaliteit en leverde in ruil daarvoor aan zijn cliënten ambten en andere voordelen.

Staten hadden hun zelfstandigheid vaak niet vrijwillig afgegeven, op welke manier werd deze kwijtgeraakt?

Inlijving bij een buurland door een dynastieke gebeurtenis en/ of door geweld.

Veel politieke conflicten uit 16e en 17e eeuw zijn alleen te begrijpen in het licht van de permanente spanning tussen centrale overheid en de periferie. Leg uit welke spanning dit is.

In naam waren de regionale en plaatselijke autoriteiten onderdanen van de vorst, in praktijk waren zij min of meer onafhankelijke machtsfactoren die onmisbaar waren voor het functioneren van de staat. Deze lieden bezetten ook vaak nog belangrijke posten in het staatsapparaat.

Noem een voorbeeld van 'verwoesten' (methode 1) volgens Machiavalli's.

Filips II gaf opdracht aan Requesens om Hollandse gebieden plat te branden of onder water te zetten.

Wat is een aspect van de vroegmoderne staat?

De in potentie conflictueuze verhouding tussen de centrale bestuursorganen en de regionale en plaatselijke autoriteiten.
In naam waren de laatsten onderdanen van de vorst, maar in praktijk waren het min of meer onafhankelijke machtsfactoren die onmisbaar waren voor het functioneren van de staat.
Wat ook ingewikkeld was, was dat deze lieden belangrijke posten beklede in het staats-apparaat.

Waar gingen drie hoofdstukken uit het boek Il principe van Machiavalli over?

Hoe men steden of machtsgebieden moet besturen die voor de verovering volgens eigen wetten leefden.

5. Wat is het gevolg van de permanente spanning tussen het centrum en de periferie?

Veel politieke conflicten/opstanden.

Pas na 1650 verminderen de opstanden:

de centrale autoriteiten kunnen het probleem vande regio's beter de baas
- toch blijven nog veel regio's onafhankelijk: het is heel moeilijk om een groot gebied een uniform bestuur op te leggen.

Noem de drie methoden van Machiavelli om verworven staten in bezit te houden ( Handboek succesvolle regering Il Principe)

1. Verwoesten
2. Er zelf gaan wonen
3. Laten leven volgens hun eigen wetten, waarbij je in gebied belasting int en een regering aanstelt bestaande uit een klein aantal personen die ervoor moeten zorgen dat het gebied met je bevriend blijft. (populairst)

15
Welke drie oorlogen braken uit op een moment dat opvolging onder spanning stond?

Franse godsdienstoorlogen (1562-1598), Fronde (1648-1653) en Spaanse Successieoorlog (1702-1713) Oostenrijkse successieoorlog (1740 - 1748)

Geef voorbeelden van conflicten tussen staat en regio waarbij de autonomie van de regio de inzet was.

Catalaanse opstand van 1640
Nederlandse Opstand 1568-1648
Schotse rebellie 1638-1640

Welke drie methoden om een land in bezit te houden waren er volgens Machiavalli?

Verwoesten.
Er zelf gaan wonen.
Laten leven volgens eigen wetten, belastinginning en laten besturen door mensen die er voor zorgen dat je met het land bevriend blijft.

Welke regio's behielden hun eigen wetten en regeringsstelsels omdat Oostenrijkse Habsburgers hun onderscheid wilden behouden?

Oostenrijk en Bohemen/Hongarije

Hoe heette de Spaanse bevelhebber in de Nederlanden die desnoods gebieden onder water moest zetten of plat te branden?

Requesens

Wat deed Lodewijk XIV om respect af te dwingen?

Hij investeerde veel in de kunsten en liet zich afspiegelen als een geweldig persoon. Ook het paleis van Versaille dwong veel respect af.

De staat breidde haar administratieve organen uit; persoonlijke betrekkingen bleven van doorslaggevende betekenis voor iedere staat. Vertel over de persoonlijke betrekkingen.

informele patronagenetwerken
in stand gehouden door gemeenschappelijk beland van patroon en cliënten
patroon verwachtte loyaliteit, cliënten kregen ambten en voordelen
dikwijls was de band verweven met een familierelatie
conflicten tussen netwerken konden het bestuurswerk verlammen
patronage kon een gehele alternatieve machtsstructuur naast de staat creëren

Tot hoe lang duurde dit soort opstanden tussen centrum en regio?

In de tweede helft van de 17e eeuw verdween dit soort opstanden van de politieke agenda, de centrale autoriteiten konden het probleem van de regio's beter de baas. Wat niet betekend dat ze hun onafhankelijkheid helemaal kwijt waren.
Het bleef moeilijk een groot gebied uniform te besturen.

Beschrijf de alternatieve machtsstructuur in de Republiek tijdens de oranjestadhouders Willem III, IV en V.

Oranjestadhouders waren dienaar van de gewestelijke Statenvergaderingen. Mbt de benoemingen waren de zegslieden aan het Hof van de stadhouder, luitenant-stadhouders, actief in de regionale politiek en misbruikten hun positie. De macht werd omgedraaid.

Wat was het gevolg van de derde (meest populaire) methode van Machiavalli?

Veel staten hadden interne grenzen.
Pays d'etat Frankrijk.
Engeland en Wales nooit gefuseerd
Habsburgers drie aparte regio's met eigen wetten en regeringsstelsels.
Spanje Castilië en Aragon twee koninkrijken.

Als gevolg van de derde bestuursmethode van Machiavelli in het ancien regime, laten leven volgens eigen wetten, ontstonden er in de staten veel interne grenzen. Noem voorbeelden van deze binnenstatelijke grenzen

Frankrijk: pays d'états
Engeland en Wales nooit echt gefuseerd
Habsburgse Rijk: Oostenrijk, Bohemen, Hongarije
Spanje: Castilië, Aragon
Aragon: Aragon, Valencia Catalonië
Spanje in 1581 Portugal status aparte

Wat was de belofte toen Filips II in 1581 koning van Portugal werd?

Hij zou de status aparte van het land binnen zijn rijk respecteren en alleen Portugese bestuurders benoemen op Portugese posten.

Waarom had de vorst een belangrijke positie in het patronage netwerk?

De Vorst moest het netwerk met sociale vaardigheden bijeenhouden voor een succesvolle regering.
Bij een opvolging was het altijd de vraag of de nieuwe vorst in staat was deze taak te volbrengen. Vooral in de 16e en 17e eeuw.

9. Welke rol heeft de vorst nog meer?

Hij heeft een actieve rol in de beeldvorming met als doel het volk te laten geloven dat hij de staatszaken in zijn koninkrijk tot in details kan regelen.
Voor deze beeldvorming is nodig:

ambitieuze paleisbouw
opdrachten aan schilders, beeldhouwers en dichters.

Het voorbeeld voor andere vorsten tijdens het ancien régime is Lodewijk XIV.
Hij maakt gebruik van een systematische aanpak van de PR dmv patronage van de kunsten. Hiervan profiteerden ook wetenschappers en architecten (bouw van paleis van Versailles)

Waar weet Olivares de afscheiding van Portugal aan?

Aan Spanjes onvermogen om eenheid en gelijkheid in wetten, gebruiken en regeringsvorm op te leggen.

10. Kon de vorst zijn imago waarmaken?

Nee, in de werkelijkheid was een vorst in hoge mate van afhankelijk van persoonlijke loyaliteit van talrijke dienaren, die erop uit waren om hun eigen belangen te behartigen en slechts in geringe mate beperkt werden door bureaucratische regels en voorschriften.

04
Hoe heette het handboek van Machiavelli?

Il principe (De Vorst)

Wat wilden Lodewijk XIV en andere absolutistische vorsten doen geloven?

Dat zij de staatszaken in hun koninkrijken tot in detail konden regelen.
Het tegendeel was eerder waar.
De beeldvorming was juist noodzakelijk omdat 17e eeuws vorsten in hoge mate afhankelijk waren van de loyaliteit van hun talrijke dienaren, mensen die voortdurend bezig waren om hun eigen belangen te behartigen en wier gedrag slechts in geringe mate werd beperkt door bureaucratische regels en voorschriften.

Leg uit waarom patronage naast administratieve organen van doorslaggevend belang was voor iedere staat.

Administratieve organen: formele structuren.
Patronagenetwerken (cliëntalisme): informele structuren, alternatieve machtsstructuren.

Patronagenetwerken: gemeenschappelijk belang patroon en cliënten. Loyaliteit in ruil voor ambten en andere voordelen. Verwantschap bevorderde dit maar was niet noodzakelijk.
Voordeel: hoge mate van stabiliteit.
Nadeel: onderhoud was tijdrovend.

Belangrijk: persoonlijkheid vorst was het sluitstuk, zijn sociale vaardigheden essentieel voor succesvolle regering.

Welk deel van Frankrijk stelde in 1420 een eigen parlement in?

Languedoc

Hoe werkten vorsten aan hun imago en en waarom was dit van belang?

Vorsten waren zich zeer bewust van hun rol als persoonlijk bindmiddel en droegen dit uit in hun bijpassende beeldvorming.
Het bouwen van grote paleizen, opdrachten aan schilders, beeldhouwers en dichters droegen daar aan bij.
Lodewijk XIV is een goed voorbeeld daarvan.

Deze beeldvorming was noodzakelijk omdat 17e eeuwse vorsten afhankelijk bleven van loyaliteit van dienaren, die voortdurend op behartigen eigen belangen uit waren en wier gedrag in geringe mate werd beperkt door bureaucratische regels en voorschriften.

Welk recht van de drie standen erkend in de Languedoc?

Mee praten over financiele aangelegenheden

Hoe was de relatie tussen centraal- en regionale en plaatselijke autoriteiten.

In potentie altijd conflictueus. Plaatselijke autoriteiten hadden daarnaast ook vaak belangrijke posten in het staatsapparaat.

Leg uit op welke manier patronage als alternatieve machtsstructuur bijdroeg aan de Nederlandse Republiek.

Oranjestadhouders waren formeel de dienaren vd gewestelijke Statenvergaderingen.
Tijdens Willem III(1672-1702). IV (1748-1751) en V (1766-1795) waren in alle provincies zegslieden van het hof, luitenant-stadhouders, soms zelfs zonder formele functie, maar grote invloed door relatie met de stadhouder.

Beschrijf de crisis in Catalonië in 1640.

Madrid wilde meer geld voor de oorlogen, er werden Castiliaanse troepen in Catalonië gelegerd.-> rumoer, bevolking en parlement (Conts) aan hoofd vd opstand. Filips IV werd afgezet en Catalonië plaatste zich onder de soevereiniteit van Lodewijk XIII. Duurde meer dan tien jaar.

Hoe heet het Catalaanse parlement?

Corts

Wanneer verdween het type 'regio-centraal gezag' opstand?

Tweede helft 17e eeuw. Maar bleef moeilijk om aan een groot gebied een uniform bestuur op te leggen.

Patronage kon een hele alternatieve machtsstructuur creeeren, naast de formele besluitvormingsstructuren van de staat. Geef een voorbeeld

De Oranjestadhouders waren formeel dienaren van de gewestelijke Statenvergaderingen. Willem III, Willem IV en Willem V gebruikten de benoemingsrechten van de stadhouder zo stelselmatig dat de verhouding omgekeerd kwam te liggen. In alle provincies waren zegslieden van het hof, luitenant-stadhouders, actief (soms zelfs zonder formele functie).

Welke koning was succesvol en vormde een voorbeeld voor collega-vorsten in andere landen?

Lodewijk XIV

Wat was het directe gevolg van de opstand in Catalonie in 1640?

Filips IV werd afgezet als wettig vorst en de Catalanen plaatsten zich onder de soevereiniteit van de Franse koning Lodewijk XIII.

Wat waren patronage netwerken?

Een systeem voor verdeling van ambten.
Patroon verwachtte loyaliteit en leverde in ruil daarvoor aan zijn cliënten ambten en andere voordelen. Vaak met een familieaspect.

Waarom was beeldvorming voor 17e eeuwse vorsten zo belangrijk?

Zij bleven in hoge mate afhankelijk van de persoonlijke loyaliteit van hun dienaren die er steeds op uit waren om hun eigen belangen te verdedigen. Met de beeldvorming lieten de vorsten zien dat ze hun staatszaken tot in detail konden regelen, terwijl dat eigenlijk niet waar was.

Wat waren de zegslieden van het hof tijdens de regeringsperiodes in de Republiek van Willem III, Willem IV en Willem V?

luitenant-stadhouders, die soms niet eens een formele functie bekleedden, maar dankzij hun relatie met de stadhouder enorme invloed konden uitoefenen in de regionale politiek.

Waar bouwde Lodewijk IVX een imposant paleis?

Versailles

Welke "kleinere" opstanden worden in het boek genoemd?

In de graafschappen Durham en Yorkshire, de Nu-pieds in Normandie.

05 Welke waren de drie methoden volgens Machiavelli om steden of machtsgebieden in bezit te houden?

De eerste is om ze te verwoesten, de tweede is om er zelf te gaan wonen, de derde is ze te laten leven volgens hun eigen wetten.

Persoonlijkheid koning als bindmiddel van de staat. Wat deden ze aan hun beeldvorming?

Paleizen, kunstwerken, dichters gebruikten ze om hun image op te poetsen.
Ultieme voorbeeld voor zijn collega's was Lodewijk XIV -> Zonnekoning. Veel werk ter glorie van Lodewijk aan kunstenaars in opdracht van 1e minister Colbert.

Wat was doel van overweldigend imago vorming door oa. Lodewijk XIV?

Om velen te doen geloven dat ze hun staatszaken tot in de details konden regelen.
Het tegendeel was eerder waar. Ze waren afhankelijk van de loyaliteit van hun dienaren.

Wie of wat vormde het sluitstuk van de hele patronagepiramide?

De vorst

05 Hoe moest je volgens Machiavelli een land beheersen (1514, Il Principe)?

1. of je verwoestte een land volledig
2. of je ging er zelf wonen
3. of je liet de mensen leven volgens hun eigen wetten, belastingen en dan stelde je een regering aan van een klein aantal personen om te zorgen dat het gebied bevriend met je bleef.

15
Wat was de aanleiding tot de Spaanse successieoorlog (1702-1713)?

Spaanse koning Karel II overleed en hij had nog geen opvolger.

Hoe heette de eerste minister onder Lodewijk XIV, die een memorandum liet schrijven waarin de public relations van Lodewijk werd aanbevolen?

Colbert

15
Wat was de aanleiding tot de Oostenrijkse successieoorlog?

Keizer Karel VI overleed in 1740 en had alleen een vrouwelijke opvolger (Maria Theresia)

Welke beroepsgroepen kregen van Lodewijk de volle aandacht om zijn glorie te etaleren?

Dichters, Schilders, Beeldhouwers, Wetenschappers en Architecten

05 Hoe kon men een pas verkregen staat in bezit houden volgens Machiavelli?

Volgens Machiavelli waren er drie methodes:
1 De staat verwoesten.
2 Zelf gaan wonen
3 de staat laten leven volgens hun eigen wetten, belasting innen en het gebied laten besturen door een regering bestaande uit weinig personen, die ervoor moet zorgen dat je met ze bevriend blijft.
Deze methodes werden ook toegepast, methode drie was het meest gangbaar.
Het gevolg was dat veel Europese staten interne grenzen hadden.

15
Voor een succesvolle regering was de persoonlijkheid van de vorst essentieel. Als er geen geschikte opvolger voorhanden was liep het koninkrijk in gevaar. Geen voorbeelden van zulke crises?

De Franse godsdienstoorlogen 1562-1598 na overlijden Hendrik II waren zijn zoons nog minderjarig
De Fronde 1648-1653 brak uit tijdens de minderjarigheid van Lodewijk XIV
Spaanse successieoorlog 1702-1713 Karel VI overlijdt zonder opvolger
Oostenrijkse successieoorlog 1740-1748 Karel VI overlijdt en laat slechts een vrouwelijke opvolger achter.

10
Hoe zijn veel politieke conflicten uit de 16e en 17e eeuw alleen te begrijpen?

Deze conflicten zijn alleen te begrijpen in het licht van de permanente spanning tussen centrum en periferie.
bv regionale autonomie als voornaamste inzet.
bv 1640 conflict tussen Spaanse en Franse krom in Catalonië(blz 155)

07
Veel Europese staten gebruikten Machiavelli's 3e methode (wel belasting innen, maar eigen wetten laten bestaan). Wat was hiervan het gevolg?

Veel staten kenden interne grenzen, maar ook een in potentie conflictueuze verhouding tussen de centrale bestuursorganen en de regionale en plaatselijke autoriteiten. Permanente spanning tussen centrum en periferie.

13
Naast de formele structuur bestond er ook een informeel patronage netwerk. Waarom was dit netwerk vaak stabieler?

Door het persoonlijk karakter

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Veelvormige dynamiek : Europa in het ancien régime, 1450-1800 | 9789058751577 | Willem Frijhoff

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.