Burgerschapstheorieën

14 belangrijke vragen over Burgerschapstheorieën

Wat wordt bedoeld met het begrip burgerschap?

Burgerschap verwijst enerzijds naar fundamentele (burgerlijke, politieke, sociale) rechten (mensenrechten) en plichten (inhoud democratie) als naar goed burgerschap: opvattingen over wat mensen horen te doen en te laten (gemeenschapsdimensie), een goed burger is iemand die zich loyaal en verantwoordelijk opstelt t.o.v. de staat en de gemeenschap.

Het is dus zowel een sociaal-cultureel als een moreel geladen begrip.

Wat verstaan we onder normatief burgerschap?

  1. Zelfstandig, sociaal en verantwoordelijk handelen o.b.v maatschappelijk aanvaarde basiswaarden
  2. Kennis, bewustwording en vaardigheid m.b.t:
    • het hanteren van normen
    • het opbrengen van respect voor anderen
    • het oriënteren op diverse opvattingen
    • het vormen van een mening

Welke burgerschapstheorie is door Marshall (1950) verder uitgewerkt een aangepast aan de naoorlogse situatie?

Liberale burgerschapstheorie
  • Hogere cijfers + sneller leren
  • Niets twee keer studeren
  • 100% zeker alles onthouden
Ontdek Study Smart

Welke drie dimensies van burgerschap onderscheidde Marshal?

De drie dimensies zijn:
  1. civiel burgerschap
    Civiel burgerschap had betrekking op klassieke grondrechten als vrijheid van meningsuiting, vrijheid van bezit en toegang tot de rechtspraak.

  2. Politiek burgerschap
    Politiek burgerschap had betrekking op actief en passief kiesrecht.

  3. Sociaal burgerschap  
    Sociaal burgerschap hield het recht op sociale zekerheid in, dat wil zeggen ondersteuning bij gebrek aan inkomen als gevolg van werkloosheid, ziekte of handicap, en verder het recht op onderwijs (Marshall 1950: 10-11).

Wat was uniek aan de burgerschapstheorie van Marshal?

Nieuw aan de theorie van Marshall was de sociale dimensie die in verband gebracht kan worden met de ontwikkeling van de verzorgingsstaat in West-Europa na de Tweede Wereldoorlog.

Wat was volgens Marshall nodig in de moderne samenleving om de drie soorten burgerschapsrechten (civiel, politiek, sociaal) te bewaken en uit te voeren?

Marshall stelde dat in moderne samenlevingen drie soorten instellingen op nationale basis nodig zijn om de drie soorten burgerschapsrechten te bewaken en uit te voeren:
  1. juridische instellingen
  2. democratische bestuursinstellingen
  3. sociale instellingen (waaronder sociale zekerheidsinstellingen en onderwijsinstellingen).

De drie dimensies van burgerschap en de daarbij horende instellingen ontwikkelden zich volgens hem als onderdeel van het moderniseringsproces in Westerse samenlevingen, dat wil zeggen als onderdeel van de ontwikkeling van industrieel-kapitalistische en nationale samenlevingen die vanaf de achttiende eeuw plaatsvond (Marshall 1950; Roche 2002). I

Wanneer kon de sociale dimensie volgens Marshall pas tot ontwikkeling komen?

Als de civiele en politieke dimensies reeds doorgevoerd zijn.

Binnen welke maatschappelijke context ontstond Marshalls burgerschapstheorie?

Verzorgingsstaat

Welke veranderingen in de jaren '80-'90 van de 20ste eeuw droegen bij aan het afnemend burgerschapsbesef?

Genoemd worden maatschappelijke veranderingen als individualisering, globalisering, secularisering, de groeiende kloof tussen overheid/politiek en burger, het uiteenvallen van traditionele verbanden als politieke partijen, kerkelijke organisaties, vakbonden, het gezin en de opkomst van de calculerende burger (Van Gunsteren 1998: 15-16; Van den Brink 2002: 90-92).

Deze veranderingen leidden binnen én buiten de wetenschap tot zorgen over (vermeend) afnemend burgerschapsbesef.

Wat zijn de uitgangspunten van de liberale burgerschapstheorie?

De liberale burgerschapstheorie gaat uit van (universele) individuele rechten die in de wet vastgelegd horen te zijn. Het individu streeft van nature eigenbelang na. Daarom moeten individuen vrij gelaten worden en deze vrijheid moet geborgd worden door middel van universele, in de wet vastgelegde burgerschapsrechten. Burgerschapsrechten moeten dus het nastreven van eigenbelang beschermen

Wat is het uitgangspunt van de republikeinse burgerschapstheorie?

De republikeinse burgerschapstheorie kan beschouwd worden als een bijzondere variant van de communitaristische theorie

Deze theorie plaatst één gemeenschap, de ‘publieke gemeenschap’, in het centrum van het politieke leven.

Deze publieke gemeenschap wordt de republiek genoemd (het Latijnse ‘res publica’ betekent de publieke of openbare zaak).

Wat zijn de uitgangspunten van de neorepublikeinse theorie over burgerschap?

Ook in de neorepublikeinse theorie ligt dus de nadruk op plichten jegens de gemeenschap en is er sprake van een sterk normatieve inslag. Centraal staat de plicht van de burger om manieren te vinden om te kunnen omgaan met diversiteit. Alleen zo kunnen er leefbare situaties ontstaan. De ideale burger is de burger die door deel te nemen aan publieke debatten en door een tolerante houding aan te nemen hiertoe in staat is. Het gaat in deze theorie, net als in de republikeinse theorie om interactieprocessen tussen burgers onderling.

Hoe wordt aan het eind van de 20ste eeuw over het burgerschapsconcept gedacht?

Onder invloed van de maatschappelijke veranderingen (migratie, individualisering, globalisering) wordt het idee van één burgerschapsconcept steeds meer losgelaten, maar wordt meer en meer gedacht gedifferentieerd burgerschapsconcept (dwz afhankelijk van de context).

Wat wordt binnen de burgerschapstheorieën bedoeld met 'discursieve benadering'?

Door alledaagse gesprekken geven mensen betekenis aan hun leven, in dit geval aan burgerschap, en door die gesprekken te analyseren komen we tot de constructie van sociale betekenissen van burgerschap.

Burgerschap is hiermee verplaatst van het cognitieve naar het discursieve domein, dat wil zeggen dat burgerschap wordt benaderd vanuit het perspectief van de mensen zelf en niet vanuit instituties

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

  • Een unieke studie- en oefentool
  • Nooit meer iets twee keer studeren
  • Haal de cijfers waar je op hoopt
  • 100% zeker alles onthouden
Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.
Trustpilot-logo