Startpagina / Samenvattingen / Vragenlijst m.b.t. het algemene deel / macht-constitutie-republiek

Drie constitutionele tradities' - Frankrijk

33 belangrijke vragen over Drie constitutionele tradities' - Frankrijk

Hoe verklaar je dat in sommige Franse politieke milieus, en in het bijzonder in eerde links georiënteerde milieus, de grondwet van 1793 nog steeds als de ware essentie van de Franse Revolutie geldt?

In die grondwet leek het moment van de revolutie in de handen van het volk te zijn beland. Doordat de constitutie nooit uitgevoerd is, kon de constitutie ook nooit gecompromitteerd worden door de politieke werkelijkheid. Het bleef een ideologisch perfecte grondwet.

Constitutie van 1793: Wat was de context waarin die constitutie tot stand is gekomen?

De constitutie van 1793 is ontstaan met de oprichting van de Eerste Republiek van Frankrijk.

Constitutie van 1793: Wat was het grote basisprincipe van die grondwet? Geef aan hoe dat principe door de grondwetgever werd uitgewerkt.

De republiek is één en ondeelbaar. Het is een codificatie van zowel sociale als klassieke rechten en vrijheden. Het is het ontstaan van de volkssoevereiniteit, deze leidde tot een enorme democratische legitimatie van de staat.

Wat weet je over de toepassing van de constitutie van 1793? Hoelang is die constitutie van kracht geweest? Wat kwam er daarna in de plaats?

Op 24 juni 1793 is de constitutie gestart, in oktober werd deze echter al weer geschorst. In plaats hiervan kwam de revolutionaire regering die onder leiding van Robespierre leidde tot een periode van terreur.

Wat zijn de geschreven constituties die Frankrijk tijdens de periode van de “Franse Revolutie” heeft gekend? Vermeld voor elke constitutie in het kort (in max. viertal regels) aan welk type politiek regime die constitutie beantwoordde. (3)

1.           1791 – Constitutie; de Natie was de exclusieve dragen van de soevereiniteit. Er was een constitutionele monarchie.
2.           1793 – Constitutie; het volk had de soevereiniteit. Dit was echter maar voor een paar maanden voordat er een revolutionaire regering werd opgericht waar de soevereiniteit lag.
3.           1795 – Constitutie; de revolutionaire regering kwam ten val en er ontstond een tweekamer systeem.

Geef aan in welke mate de opeenvolgende constituties van de revolutionaire jaren nu eens de radicalisering van de Revolutie, dan weer een meer behoudens gezinde reactie tegen die radicalisering weerspiegelen.

1.           1791 – Constitutie; gematigde constitutie. Het volk stond naast de koning.
2.           1793 – Constitutie; extreme constitutie. De koning werd onthoofd en er was een revolutionaire regering.
3.           1795 – Constitutie; de voorgaande extreme constitutie werd weer gematigd met het einde van de revolutionaire regering. Er ontstond een twee kamer systeem waarbij er een scheiding van de uitvoerende en wetgevende macht was.

Op welke essentiële punten blijkt de constitutie van het Consulaat een reactie te zijn tegen de vorige constitutie?

De constitutie van 1799 was een reactie op het vorig regime. De scheiding
van machten werd beperkt, waarbij de uitvoerende macht versterkt werd
ten opzichte van de wetgevende macht. Er was geen verklaring van
fundamentele rechten en vrijheden in deze grondwet.

Geef de hoofdlijnen van de constitutionele ontwikkeling onder Napoleon vanaf de staatsgreep van 18 Brumaire. (3)

1.           1799 – Constitutie; Napoleon grijpt de macht. Er vind een beperking van de scheiding der machten plaats en zijn eigen uitvoerende macht wordt vergroot. Er ontstaat een consulaat.
2.           1802 – Constitutie; De consulaat wint meer en meer macht. De Senaat en het Consul hadden de bevoegdheid om de wetgevende kamer en het tribunaat te ontbinden. Het kiessysteem wordt geheel de kop in gedrukt.
3.           1804 – Constitutie; het Eerste Keizerrijk ontstaat. Napoleon begint aan zijn verovering van Europa.

Wat waren de belangrijkste kenmerken van de Constitutie van 1799? (3)

De belangrijkste kenmerken van de Constitutie van 1799 waren
1. Het trapsgewijze kiessysteem;
2. De verdeling van de wetgevende macht over 4 vergaderingen;
3. Het feit dat de uitvoerende macht zowel wetgevende als
bestuurlijke bevoegdheden heeft.

Wat waren de belangrijkste nieuwe kenmerken van de Constitutie van 1802? (3)

1. Het trapsgewijze kiessysteem werd constitutioneel afgeschaft.;
2. De Eerste Consul voor het leven benoemd en gaf hem tevens de
bevoegdheid zelf zijn opvolger te kiezen;
3. De Senaat kreeg de bevoegdheid zelf de grondwet de amenderen. Het tribunaat werd ingeperkt en in afdelingen onderverdeeld.

Wat waren de belangrijkste nieuwe kenmerken van de Constitutie van 1804?

1. Het staatsbestel werd omgevormd naar een keizerschap;
2. Dit betekende dat de grondwet werd ingekleed voor een militair dictatuur volledig in handen van de keizer;
3. Formeel bleef er een wetgevende macht, maar deze stelde niets meer voor.

Van 1814 tot 1848 heeft Frankrijk opnieuw een koninklijke monarchie gekend. Wat zijn de belangrijkste periode die men tijdens die restauratie moet onderscheiden en waarom?

1. 1814 – 1830 ; restauratie monarchie (In deze periode waren er twee koningen aan de macht Lodewijk XVIII en Karel X);
2. 1830 – 1848 ; juli monarchie (Lodewijk Philips was aan de macht, dit was een zogeheten burgerkoning. Deze periode kende het “orleanitisch regime”).

Welke politieke ideologie herkent men in de vervanging van de titel ‘roi de France’ door ‘roi des Français’?

De ideologie van volkssoevereiniteit werd hiermee aangeduid. In plaats
van dat men het had over de koning van Frankrijk, had men het over de
koning van de Fransen, de zogeheten burgerkoning.

In welke mate is de blijvende werking van de Franse Revolutie in de Charte van 1814 herkenbaar?

Het systeem keert niet volledig terug naar het Ancien Regime. Bepaalde
rechten die ontstaan waren tijdens de revolutie bleven behouden.
Hieronder vielen gelijkheid voor de wet, vrijheid van mening en
godsdienst, persvrijheid en het eigendomsrecht.

In welke context is de Charte van 1830 tot stand gekomen?

Door het begin van de ‘juli-revolutie’. De koning (Karel X) probeerde de verkozen Kamer te ontbinden en het kiesstelsel te wijzigen. Daarnaast werd de persvrijheid beperkt. Het volk kwam als reactie daarop in opstand.

Wat was het basisprincipe van de Charte van 1830 en hoe werd dat principe uitgewerkt?

De basis van het principe was de soevereiniteit van de Natie, het volk. De uitvoerende macht werd beperkt en de wetgevende macht werd versterkt.

Moet de Charte van 1814 als een geschreven grondwet worden beschouwd? Moet de Charte van 1830 als een geschreven grondwet worden beschouwd? Geef telkens een korte verantwoording.

- De Charte van 1814 was een akte, maar kan worden geïnterpreteerd als
een grondwet. In deze Charte wordt het politiek systeem vastgelegd en
worden rechten en beginselen toegekend aan het volk.

- De Charte van 1830 is in dat opzicht nog meer een grondwet. Er komt meer macht te liggen bij de wetgevende macht, de macht van de vorst wordt sterker beperkt.

Wat zijn de hoofdtrekken van het zogenaamde ‘orleantisch regime’?

Enerzijds was er een machtsevenwicht tussen de Koning en de wetgevende macht. Anderzijds was er sprake van ‘dualisme’ van de regeringsverantwoordelijkheid.

Waarom kan de Charte van 1830 als een reactie tegen de Charte van 1814 worden beschouwd?

Het was een verschuiving naar een evenwicht tussen de uitvoerende en wetgevende macht. De macht van de vorst werd nog verder ingeperkt.

Hoe verklaar je dat er bij de oprichting van de Derde Republiek geen geschreven constitutie werd opgesteld? Wat kwam er in de plaats?

De Derde Republiek heeft geen formele wet, omdat er geen concessie kon worden bereikt tussen de republikeinen en de monarchisten. Daarvoor in de plaats kwam een drietal constitutionele wetten. Deze regelde de organisatie en lieten grote ruimte open voor overige beslissingen.

De Derde en Vierde Republiek zijn in de Franse politieke geschiedenis berucht geworden vanwege politieke onstandvastigheid. Welke constitutionele regelingen hebben ertoe bijgedragen de politieke stabiliteit te ondergraven? (Geef een apart antwoord voor de Derde Republiek en voor de Vierde Republiek).

Derde republiek; De uitvoerende macht was verzwakt. Er ontstonden conflicten tussen aanhangers van verschillende politieke stromingen (republikeinen en de monarchisten). Zo ontstonden er conflicten tussen de conservatieve president en de republikeinse parlementaire meerderheid. Er was weinig politieke cohesie.

Vierde republiek; Het kiesstelsel bevorderde de kleinere politieke partijen. Er ontstonden onstabiele regeringscoalities omdat kleinere partijen dikwijls een sleutelrol speelden in de vorming van een regeringsmeerderheid.

Derde Republiek: bespreek de organisatie en bevoegdheden van de uitvoerende macht.

De uitvoerende macht bestond uit een president en een kabinet. De president had een medebevoegdheid tot wetgeving, hij had de formele leiding van het leger en het openbare ambt. Daarnaast benoemde hij de ministers.

Derde Republiek: bespreek de organisatie en bevoegdheden van het Parlement.

Het Parlement bestaat uit de Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat. Beide hadden grotendeels dezelfde wetgevende bevoegdheden en controlerende bevoegdheden over de uitvoerende macht.

Vierde Republiek: bespreek de organisatie en bevoegdheden van de uitvoerende macht.

De uitvoerende macht was tweehoofdig executief. Zij bestond uit een president en één regeringshoofd (Président du Conseil). De President was voorzitter van de regeringsraad, had de bevoegdheid van de rechterlijke organisatie, de landsverdediging en de koloniale gebieden. Daarnaast benoemde hij het regeringshoofd. Deze had de bevoegdheden van wetgevend initiatiefrecht, waken over de uitvoering van de wetten en talrijke benoemingen in het bestuur en in het leger. Hij was ook leider van het leger en de defensie.

Vierde Republiek: bespreek de organisatie en bevoegdheden van het Parlement.

Het Parlement bestond uit de Nationale Vergadering en de Raad van de Republiek. De Nationale Vergadering is bevoegd de wetten in te stemmen en de regering te controleren. Ook had zij een exclusief initiatiefrecht inzake de grondwet herziening. De Raad van de Republiek had een adviserende bevoegdheid. Na de hervorming van 1954 had zij ook een bevoegdheid om over wetten te stemmen bij onenigheid met de andere kamer ging de stem van de Nationale Vergadering echter voor.

Wat is de algemene politieke context waarin de constitutie van de Vijfde Republiek is ontstaan.

Het ontstaan van de Vijfde Republiek was naar aanleiding van de terugkeer van Generaal de Gaulle als regeringshoofd van Frankrijk.

Vijfde Republiek: bespreek de organisatie en bevoegdheden van het Parlement.

Het Parlement bestond uit de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat. De Kamer stem de wetten (in formele zin) en controleert het regeringsbeleid. Zij kon de regering ten val brengen. Het Parlement had de bevoegdheid om zich over het regeringsbeleid uit te spreken, maar kon de regering niet tot ontslag dwingen.

Vijfde Republiek: wat wordt bedoelt met “cohabitation”?

Met ‘cohabitation’ wordt bedoelt een grotere beleidsruimte voor de regering die over en meerderheid in het Parlement beschikt, maar die niet tot dezelfde politieke richting als de president behoort.

Wat was de bedoeling van de grondwetsherziening van 2000 i.v.m. de ambtstermijn van de president? Waarom kan de wijziging die toen is ingevoerd geen garantie bieden dat die doelstelling ook steeds zal worden gerealiseerd?

Door de grondwetsherziening van 2000 werd de ambtstermijn van de president teruggebracht van 7 tot 5 jaar, onder meer om die ambtstermijn met de legislatuur-periode gelijk te schakelen. De legislatuur-periode hoeft echter niet altijd 5 jaar te zijn. Daarom kan het alsnog voorkomen dat de twee niet gelijk schakelen. Hierdoor kan het doel van de grondwetsherziening niet altijd gegarandeerd worden.

Wat is de rol van het referendum onder de Vijfde Republiek? Hoe heeft die rol zich later ontwikkeld?

Praktijk van de volksraadpleging: oorspronkelijk (onder de Gaulle) om de legitimiteit van het presidentieel beleid te ondersteunen of af te keuren en conflicten in het parlement te beslechten. Latere ontwikkeling: om sommige belangrijke grondwetshervormingen, of wijzigingen van de nationale soevereiniteit, rechtstreeks door het volk te laten legitimeren.

Wat was de rol die oorspronkelijk door de auteurs van de grondwet van de Vijfde Republiek aan de Constitutionele Raad was weggelegd? Hoe heeft die rol zich later ontwikkeld?

In de eerste instantie was de rol van de Constitutionele Raad het behouden van het machtsevenwicht, later werd deze rol uitgebreid met een bredere toetsingsbasis van mensenrechten.

Op welke normen steunt de Constitutionele Raad om de grondwettigheid van een wet (in formele of materiële zin) te toetsen?

De aanhef van de grondwet van 1946, de huidige grondwet, sinds 2004 de Franse Charte inzake milieubescherming, institutionele wetten en de verklaring van de rechten van de mens en de staatsburger.

Geef de belangrijkste parallellen tussen het zogenaamde orleantisch regime en het constitutioneel systeem van de Vijfde Republiek.

Beiden kennen dualisme van regeringsverantwoordelijkheid. De regering is zowel verantwoordelijk tegen over de koning of de president, als tegenover het parlement. Het is een balans van de scheiding der machten.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Vragenlijst m.b.t. het algemene deel

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding