Startpagina / Samenvattingen / VWO Filosofie Domein A t/m E / mens-leven-rede

Domein B: Wijsgerige antropologie - De mens als redelijk wezen - De kandidaat kan verschillende opvattingen over de mens als redelijk wezen herkennen, uitleggen en in een filosofische context toepassen en evalueren

4 belangrijke vragen over Domein B: Wijsgerige antropologie - De mens als redelijk wezen - De kandidaat kan verschillende opvattingen over de mens als redelijk wezen herkennen, uitleggen en in een filosofische context toepassen en evalueren

Het verschil tussen mens en dier op het gebied van rede en instinct.

Dieren leven instinctief. De rede maakt echter dat de mens zich bewust buiten zijn eigen centrum (excentrisch) kan opstellen. Dit afstand nemen van jezelf (zelfreflectie) maakt dat de mens 'ik' tegen zichzelf kan zeggen: De mens kan niet instinctief leven, want alleen al het natuurlijk-willen-zijn is kunstmatig (Plessner).

De mens is, vergeleken met andere dieren, een 'Mangelwesen'; onaangepast, primitief en onderontwikkeld. De mens is daarentegen wel 'arbeitsfähig'; in staat, maar ook veroordeeld tot handelend optreden: de mens is van nature een cultuurwezen (welt-offen) (Ghelen, Der Mensch. Seine Stellung in der Welt).

Het verschil tussen mens en dier op het gebied van het gebruik van taal en symbolen.

Bijvoorbeeld het neo-kantianisme: alle menselijke kennis is afhankelijk van het vermogen om ervaringen te vormen door middel van symbolische functies: Met behulp van deze functies van de rede schept de mens zijn werkelijkheid. Typerend voor de mens als symbolisch wezen zijn dan ook taal, wetenschap, kunst, godsdienst en filosofie (Cassirer: An essay on Man).

Het verschil tussen mens en dier ten aanzien van vrijheid en transcendentie.

Ieder mens is in principe 'absoluut' vrij. Tot deze vrijheid is de mens veroordeeld, dat wil zeggen dat hij kan, moet en zal altijd moeten kiezen en daarvoor de verantwoordelijkheid zal dragen. Gedurende ons leven blijven we vrij om ons nieuwe mogelijkheden voor ogen te halen en om de 'feiten' over onszelf te herinterpreteren in het licht van nieuwe projecten. Dit is onze transcendentie: een openheid naar de mogelijkheden en de toekomst, dat wil zeggen het Zijn (Sartre, Het Ik is een ding).

Dat zelfbewustzijn kenmerkend is voor de mens.

In tegenstelling tot Descartes' idee van zelfbewustzijn (ik denk, dus ik ben) is het: 'Zelf' niet 'in' het bewustzijn, maar het doorlopende project van in de wereld zijn temidden van andere mensen. Bewustzijn is de activiteit van omgaan met de onbepaaldheid, het 'Niets' in het menselijk bestaan. De mens is niet op zichzelf (en-soi), maar voor zichzelf (pour-soi) (Sartre, Het Ik is een ding; Existentialisme is een humanisme).

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

VWO Filosofie Domein A t/m E

Bekijk samenvatting