Startpagina / Samenvattingen / Wetenschapsoriëntatie / einstein-logisch-positivisme

Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? - Moderne tijd (1800 - heden) - Twintigste eeuw

23 belangrijke vragen over Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? - Moderne tijd (1800 - heden) - Twintigste eeuw

Welke wens ontstond er door de successen van de natuurwetenschappen in de tweede helft van de 19e eeuw?

De successen van de natuurwetenschappen in de tweede helft van de 19e eeuw leidden tot de wens om de methode die tot kennis leidt sterk te formaliseren. De wens bestond die methode zo sluitend te maken, dat het toepassen van de voorschriften en het werken vanuit de opvattingen over wat de juiste wetenschappelijke methodologie is, onontkoombaar tot vermeerdering van kennis over de werkelijkheid moesten leiden.

Door welke drie fasen gaat de mensheid volgens Auguste Comte (1798 - 1857)?

Auguste Comte (1798 - 1857) die als oervader van het positivisme beschouwd kan worden, was van mening dat de mensheid drie fasen doormaakte: eerst een theologische fase, de mensheid verklaart verschijnselen bovennatuurlijk, daarna een fase waarin abstracte begrippen een rol gaan spelen, maar waarmee met Rede en Ziel verbanden gelegd kunnen worden (zie bijvoorbeeld de psychoanalyse van Freud in de bijlage van het boek), tot het laatste (positieve) stadium, waarin verschijnselen alleen aan andere verschijnselen gekoppeld worden door oorzakelijke verbanden.

Wat was het verschil in ontwikkeling van de verschillende wetenschapsterreinen volgens Auguste Comte (1798 - 1857)?

Die ontwikkeling van theologische fase naar het laatste positivistische stadium gaat niet in elk wetenschapsterrein even snel volgens Comte: Hoe complexer de wetenschap, hoe moeilijker en dus later het derde stadium bereikt wordt. Wiskunde bereikt dat stadium vrij snel, maar sociologie heeft grote moeite dat stadium te bereiken.

Wat droeg bij aan de wens de wetenschapstheorie strak te formaliseren?

Deze wens de wetenschapstheorie strak te formaliseren werd mede gevoed door de noodzaak zich duidelijk te onderscheiden (zelfs te distantiëren) van de sterke nadruk in de Romantiek op Het Gevoel. In deze Romantiek werd het gevoel en allerlei kennis die daaruit voortkwam vertekend door diezelfde gevoelens en soms onterecht voor waar aangenomen.

Hoe zorgde het positivisme ervoor dat de filosofie een ander doel kreeg?

Het positivisme stelt zich op het standpunt dat alleen de wetenschap met recht zich over alles uitspreekt, omdat zij de enige is die dat adequaat kan doen. De filosofie (die zich tot dan toe over het menselijke bestaan, de ziel, de maatschappij, enz. uitsprak) wordt teruggebracht tot fundering en uiteenzetting waarom wetenschap als enige deze kennisaanspraak kan maken.

Waardoor kreeg het positivisme een nieuwe impuls aan het begin van de 20ste eeuw?

Het begin van de 20ste eeuw geeft dit positivisme een nieuwe impuls door de successen in de wetenschap, bijvoorbeeld in de natuurkunde met de elektrodynamica, en vervolgens de relativiteitstheorie.

Wat waren twee gevolgen van de impuls die het positivisme kreeg aan het begin van de 20ste eeuw?

Zowel wetenschap als filosofie bloeiden: het positivisme, dat vanaf dan logisch positivisme ging heten, of logisch empirisme, vanwege de inbedding van het empirisme van Hume. Ook de filosofie kreeg een nieuwe status, die vanaf dan wetenschapsfilosofie ging heten.

Wat vonden logisch positivisten over metafysische en andere filosofische uitspraken?

Opvatting was dat alleen in de werkelijkheid waargenomen en te controleren feiten kennis konden produceren. Metafysische en andere filosofische uitspraken werden beschouwd als onzin, en in ethiek, kunst en literatuur zagen logisch positivisten niets meer dan het uitdrukken van emoties.

Waardoor liep het verificatiebeginsel stuk op de bevindingen van Albert Einstein?

Het verificatiebeginsel, strikt genomen, liep stuk op de bevindingen van Albert Einstein. De uitspraken die de relativiteitstheorie deed over ruimte, tijd, materie konden voor een groot deel in de eerste jaren van de 20ste eeuw niet empirisch bevestigd worden.

Waardoor kregen de gedachtenexperimenten van Albert Einstein de label 'onzin' van de logisch empiristen?

Einstein hield sterk van gedachtenexperimenten, die in werkelijkheid niet of zeer moeilijk uitgevoerd konden worden, waardoor ze voor de logisch empiristen leken op onverifieerbare uitspraken zoals theologen en filosofen die voordien deden, en de status van 'onzin' hadden gekregen.

Hoe schopte Einstein tegen het zere been van de logisch empiristen?

Eerste experimenten die Einsteins theorieën probeerden te bevestigen faalden. De feiten of 'Tatsachen' leken tegen hem te spreken. Einsteins schopte tegen het zere been van de logisch empiristen, door de door de logisch positivisten verachte filosoof Hegel te citeren: “Wenn die Tatsachen nicht mit der Theorie übereinstimmen , umso schlimmer für die Tatsachen". Hiermee bedoeld Einstein dat enkel de feiten die in overeenstemming zijn met de theorie gebruikt worden terwijl overige feiten onder de tafel verdwijnen.

Aan welke zwakte lijdt het verificatiebeginsel?

Het verificatieprincipe lijdt aan de zwakte dat denkbare feiten die niet geverifieerd kunnen worden als onwaar worden beschouwd terwijl ze toch juist (kunnen) zijn.

Wat is het verband tussen Einstein en Karl Popper?

Einstein beriep zich op wetenschapsfilosoof Karl Popper, die deze zwakte van het verificatieprincipe onderkende, en voorstelde uit te gaan van een 'falsificatieprincipe'.

Waarom kan kennisgroei niet plaatsvinden via inductie, maar via deductie volgens Karl Popper?

Popper verwerpt de verificatiemethode als tijdverspilling. Wanneer de inductieve methode wordt gebruikt, kan een uitspraak als “alle raven zijn zwart” niet worden bewezen door individuele waarnemingen. De uitspraak wordt er hooguit waarschijnlijker van. Een andere waarneming/ervaring kan de uitspraak meteen waardeloos maken. Alle kennis is zodoende slechts hypothetisch. Kennisgroei kan daarom niet plaatsvinden via inductie, maar via deductie.

Hoe kon volgens Popper tot een sluitende methode gekomen worden?

Om tot een sluitende methode te komen, moest volgens Popper opnieuw vastgesteld worden wanneer uitspraken wetenschappelijk zijn en wanneer niet. Als voorbeeld gebruikt hij metafysische uitspraken. Zaken waarover alleen gespeculeerd kan worden en die niet verifieerbaar zijn (en zodoende niet zouden bestaan), kunnen wel falsificeerbaar zijn. Een theorie zou niet bevestigd moeten worden, maar weerlegd zodat de theorie aangescherpt kan worden en er steeds meer kennis en inzicht wordt vergaard. Wetenschap moet kortom open staan voor kritiek.

Wat was Poppers opvatting over het gebruik van waarnemingen voor onderzoek?

Naast Poppers overtuiging dat waarneming niet als bewijs kan dienen vanwege de mogelijkheid van een andere waarneming, kan waarneming niet als waardevol worden beschouwd omdat onze waarnemingen bij voorbaat gekleurd zijn. Theorie komt niet voort uit waarnemingen, maar andersom: in die zin dat wat in het oog springt, wat betekenis krijgt als waarneming of feit, deze betekenis krijgt op grond van het kader van een theorie, een manier van kijken.

Welke kritiek hebben Duhem en Quine op de methode van Popper?

Toch is er kritiek gekomen op zijn methode. Volgens Duhem en Quine is het niet mogelijk dat hypothesen geïsoleerd worden onderworpen aan verificatie of falsificatie. Dat zou betekenen dat de cruciale test in het geding is. Het gaat Duhem en Quine erom dat experimenten op zich nooit de werkelijkheid kunnen laten zien, laat staan of we die werkelijkheid correct kunnen beschrijven, doordat onze taal ontoereikend is of verkeerd wordt gebruikt.

Welk probleem is er bij het voeren van experimenten naast dat ze op zich nooit de werkelijkheid kunnen laten zien?

Er is nog een extra probleem bij het voeren van experimenten: de wetenschapper gaat uit van een aantal aannames, die helemaal niet hoeven te kloppen. Een experiment kan om een veelvoud van redenen een fout resultaat opleveren, denk aan falende instrumenten, temperatuurswisselingen waar geen rekening gehouden wordt of zelfs foutieve rekenmethodes. Om toch tot waardevolle uitspraken te kunnen komen, zal er gebruik gemaakt moeten worden van conventies. Die ondermijnen evenwel het gezag van de wetenschap.

Waarom kunnen verschillende paradigmata onmogelijk vergeleken worden?

Omdat een paradigma zo eigen is, kunnen verschillende paradigmata onmogelijk vergeleken worden. Elk paradigma heeft namelijk een eigen taal. Theorieën worden enkel begrepen vanuit de betekenis van de gebruikte woorden. Andere theorieën betekent tegelijkertijd een andere betekenis van de gebruikte woorden. Vertalen is zinloos. Daarom is het onmogelijk om mensen uit verschillende paradigmata met elkaar in één ruimte te zetten en te laten discussiëren over een fundamenteel probleem.

Wat is het verband tussen het logisch positivisme en de Donaumonarchie?

De aanvankelijke geest van het logisch positivisme lijkt op een of andere manier als levenshouding in verband te staan met het burgerlijke conventionele leven in de rijke Donaumonarchie, die toen reeds op zijn retour was en vooral op zekerheden aanstuurde. Nauwkeurig en creatief onderzoek onthulde juist dat die zekerheden niet eenduidig waren en op conventies berustten. Maar op allerlei terreinen vonden deze ontwikkelingen plaats.

Wat was het voordeel aan dat Albert Einstein een anarchistisch denker was die afweek van conventies?

In de natuurkunde werden resultaten behaald die van grote invloed bleken te zijn. Albert Einstein kan gezien worden als zo'n anarchistisch denker die afweek van conventies. Door gebruik te maken van gedachtenexperimenten, voortbouwend op Lorentz, kwam hij uit op de speciale (1905) en de algemene (1916) relativiteitstheorie.

Wat houdt de relativiteitstheorie van Albert Einstein in?

De basis van deze theorie laat zich als volgt omschrijven: als in verschillende referentiesystemen dezelfde natuurwetten gelden, en de lichtsnelheid steeds dezelfde waarde heeft, deze gelijkschakeling leidt tot de absurde constatering dat dan in die systemen klokken niet even hard lopen, maatlatten krimpen en materie en energie gelijkgesteld kunnen worden. Het gaat in deze theorieën steeds om het ontbreken van een absoluut referentiepunt, wat leidt tot absurde voorspellingen over ruimte en tijd die later in experimenten tot ieders verbazing bevestigd zijn.

Waardoor zette kwantummechanica het conventionele denken op zijn kop?

Ook de kwantummechanica zette het conventionele denken op zijn kop. Onderzoek aan de materie op zeer kleine schaal (aan atomen, atoomkernen en elementaire deeltjes) onthulde dat klassieke begrippen op dat niveau niet meer golden.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Wetenschapsoriëntatie

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding

Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? - Moderne tijd (1800 - heden) - Twintigste eeuw

23 belangrijke vragen over Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? - Moderne tijd (1800 - heden) - Twintigste eeuw

Welke wens ontstond er door de successen van de natuurwetenschappen in de tweede helft van de 19e eeuw?

Door welke drie fasen gaat de mensheid volgens Auguste Comte (1798 - 1857)?

Wat was het verschil in ontwikkeling van de verschillende wetenschapsterreinen volgens Auguste Comte (1798 - 1857)?

Wat droeg bij aan de wens de wetenschapstheorie strak te formaliseren?

Hoe zorgde het positivisme ervoor dat de filosofie een ander doel kreeg?

Waardoor kreeg het positivisme een nieuwe impuls aan het begin van de 20ste eeuw?

Wat waren twee gevolgen van de impuls die het positivisme kreeg aan het begin van de 20ste eeuw?

Wat vonden logisch positivisten over metafysische en andere filosofische uitspraken?

Waardoor liep het verificatiebeginsel stuk op de bevindingen van Albert Einstein?

Waardoor kregen de gedachtenexperimenten van Albert Einstein de label 'onzin' van de logisch empiristen?

Hoe schopte Einstein tegen het zere been van de logisch empiristen?

Aan welke zwakte lijdt het verificatiebeginsel?

Wat is het verband tussen Einstein en Karl Popper?

Waarom kan kennisgroei niet plaatsvinden via inductie, maar via deductie volgens Karl Popper?

Hoe kon volgens Popper tot een sluitende methode gekomen worden?

Wat was Poppers opvatting over het gebruik van waarnemingen voor onderzoek?

Welke kritiek hebben Duhem en Quine op de methode van Popper?

Welk probleem is er bij het voeren van experimenten naast dat ze op zich nooit de werkelijkheid kunnen laten zien?

Waarom kunnen verschillende paradigmata onmogelijk vergeleken worden?

Wat is het verband tussen het logisch positivisme en de Donaumonarchie?

Wat was het voordeel aan dat Albert Einstein een anarchistisch denker was die afweek van conventies?

Wat houdt de relativiteitstheorie van Albert Einstein in?

Waardoor zette kwantummechanica het conventionele denken op zijn kop?

Samenvattingen die gerelateerd zijn aan Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? - De oudheid (3000 v.Chr. - 500 A.D.)

Wetenschapsoriëntatie

Klimaatverandering

Chemie Overal (5VWO)

Overal Natuurkunde (4VWO)

Nectar (4e editie) - 5VWO

Overal Natuurkunde (5VWO)

Moleculaire gastronomie

Geofysica

Laagland, literatuur & lezen (Theorieboek vw…

Hersenen & Leren

Medicijnen: van Molecuul tot Mens

Nectar (4e editie) - 6VWO