Startpagina / Samenvattingen / Wijsbegeerte / weber-cultuur-leven

Individu als existentie - Kritiek op de burgerlijke mensvisie - Max Weber

Q: Wat is het gevolg van het economisch model van de doelrationaliteit?

In het Westen ontstaat door de Wet van de Efficientie differentiatie (uitsplitsing) van het maatschappelijke leven, met steeds meer deeltaken/specialisten. Deze deeltaken groeien uit tot verschillende zelfstandige sociale handelingssferen met een eigen domeinspecifieke logica, die vaak conflicterend en soms antagonistisch zijn. De religie wordt een handelingssfeer naast de andere ipv overkoepelend. De wereld raakt hiermee zijn homogeniteit kwijt, waardoor het individu er niet meer in slaagt binnen zichzelf de harmonie terug te vinden. (-> impasse in het burgerlijk persoonlijkheidsideaal)

42 belangrijke vragen over Individu als existentie - Kritiek op de burgerlijke mensvisie - Max Weber

Max Weber (1864-1920) "De rationaliseringsthesis over de moderniteit". Wat wordt hiermee bedoeld?

De wijze waarop Weber de problematiek van de disharmonie tussen individu en wereld benoemd. Zijn thesis stelt dat de moderne westerse cultuur en samenleving het resultaat is van een volgehouden proces van rationalisering van het sociale handelen.

Wat houdt Webers rationaliseringsthese van de moderniteit in?

Sociaal handelen wordt steeds verder gerationaliseerd en uitgebouwd naar een bepaalde waarde of doel. Kenmerkend voor de moderniteit is dat het economisch model zich ook binnen andere domeinen van het maatschappelijk leven heeft doorgezet.

Wat verstaat Weber onder "moderne samenleving'?

Resultaat van de moderniseringsprocessen sinds de aanvang van de moderniteit (16e, 17e eeuw)

Wat is volgens Max Weber de in het westen doorgezette doelrationaliteit?

Die word gedomineerd door de wet van de efficiëntie. Het nastreven van het maximale rendement met een minimum aan middelen zowel in het maatschappelijke leven als in de individuele levenshouding.

2. Welk effect had de modernisering op cultuurhistorisch gebied?

Onder invloed van de rationaliserings- en moderniseringsprocessen hebben de sociale handelingssferen zich losgemaakt uit het religieuze betekenissysteem en verzelfstandigden tot autonome handelingsdomeinen: dit leidde tot differentiatie.
Hierdoor verdween het religieuze betekenissysteem volledig. De afwezigheid van een overkoepelend betekenissysteem is kenmerkend voor de moderne samenleving.
Weber duidt dit als de onttovering van de wereld met de verzakelijking van het maatschappelijke en individuele leven als gevolg: alles wat ingaat tegen berekenende doelrationaliteit wordt uitgesloten.

Wat bedoelt Weber met zijn onttovering van de wereld?

De modernisering heeft het symbolische en religieuze uit de wereld verbannen, waardoor er geen vooraf gegeven intrinsieke zinvolheid meer bestaat met verzakelijking als gevolg. Het burgerlijke individu herkent zich niet meer in de wereld die het heeft voortgebracht.

Waarom duidt Weber de algemene affecten van modernisering aan als 'entzauberung de Welt' (onttovering van de wereld)?

De modernisering heeft het symbolische en daarmee ook het religieuze ut de wereld gebannen. De binnenwereldese werkelijkheid (de dingen in de wereld) is van haar intrinsieke zinvolheid ontdaan.

4. Doelrationaliteit heeft zich niet alleen binnen de economie gemanifesteerd. Waar nog meer?

Ook binnen andere domeninen van het maatschappelijk leven.
Steeds meer deeltaken worden aan specialisten overgelaten: het recht regelt geschillen tussen burgers, de politiek staat voor het bestuur van het land, het onderwijs biedt vorming en opleiding aan jongeren, de wetenschap specialiseert zich in het onderzoek van de natuur en het ontwikkelen van nieuwe technieken, etc
Door deeltaken efficienter en doelmatiger uit te bouwen, heeft er voor gezorgd dat die deeltaken op termijn zijn uitgegroeid tot zelfstandige sociale handelingssferen, geleid en gereguleerd door een eigen domeinspecifieke logica.

Waarom treden de Subjectieve en objectieve cultuur in Webers filosofie uitelkaar?

De subjectieve cultuur (de ontplooiing van het innerlijke leven) is niet meer in staat om de gedifferentieerde en verzakelijkte objectieve cultuur te integreren en te assimileren.
Het gebildildete individu is niet meer bij machte het domein van de bildung te overzien en het beruf verzakelijkt tot een specialisme.

Wat is het gevolg van het economisch model van de doelrationaliteit?

In het Westen ontstaat door de Wet van de Efficientie differentiatie (uitsplitsing) van het maatschappelijke leven, met steeds meer deeltaken/specialisten.

Deze deeltaken groeien uit tot verschillende zelfstandige sociale handelingssferen met een eigen domeinspecifieke logica, die vaak conflicterend en soms antagonistisch zijn. De religie wordt een handelingssfeer naast de andere ipv overkoepelend.

De wereld raakt hiermee zijn homogeniteit kwijt, waardoor het individu er niet meer in slaagt binnen zichzelf de harmonie terug te vinden. (-> impasse in het burgerlijk persoonlijkheidsideaal)

Wat is Weber zijn persoonlijkheid met een roeping?

Dit verwijst naar zijn persoonlijkheidsideaal waarin de subjectieve identiteit vastligt en de persoon niet anders kan denken en handelen dan dat hij feitelijk doet. Dit komt overeen met Nietzsche zijn beschrijving van de ''voorname persoon''.

Wat verstaat Weber onder waarderationaliteit.

Bv. een gelovige die zijn hele levenshouding in dienst stelt van zijn religieuze overtuiging en waarden.

Hoe omschrijft Weber de impasse van het burgerlijk persoonlijkheidsideaal en hoe kan dit in de termen van Simmel worden omschreven?

Als de opgang van een subjectivistische cultuur:
Het individu trekt zich uit het maatschappelijk leven terug binnen de eigen innerlijkheid.
Individu niet meer in staat bindmiddel te zijn van cultuur en samenleving die hij zelf voortgebracht heeft.

Simmel: de subjectieve cultuur (ontplooiing innerlijk leven) is niet meer in staat om de gedifferentieerde en verzakelijkte objectieve cultuur te integreren en te assimileren.

Noem twee gevolgen van het economisch model van de doelrationaliteit?

uitsplitsing (differentiatie) en verzelfstandiging van het sociale handelen.

6. Wat bedoelt Weber met "onttovering van de wereld"?

De modernisering heeft het symbolische en daarmee ook het religieuze, uit de wereld gebannen. De binnenwereldse werkelijkheid ( de dingen in de wereld) is onttoverd, van haar vooraf gegeven, intrinsieke zinvolheid ontdaan. Hierdoor is zowel het maatschappelijke als het individuele leven ten prooi gevallen aan verzakelijking.
Het individuele en maatschappelijke leven is een zaak van rationeel overleg en berekening geworden. Alles wat tegen de berekenende doelrationaliteit ingaat, wordt uitgesloten.

Wat verstaat Max Weber onder waarderationaliteit?

Het sociale handelen planmatisch en methodisch uitbouwen met oog op realisatie van een bepaalde waarde (gelovige die leven in dienst stelt van religie en verbonden waarden).

6. Wat is volgens Weber de functie van de subjectivistische cultuur?

Het negentiende-eeuwse burgerlijke persoonlijkheidsideaal in de gemoderniseerde samenleving is niet langer haalbaar vanwege de verzakelijkte en gedifferentieerde handelingssferen. De subjectivistische tegencultuur tracht die verloren harmonie te compenseren door de onmiddellijke, onproblematische beleving van de eigen innerlijkheid.

Wordt de doelrationaliteit alleen toegepast in de economie.

Nee, ze heeft zich ook binnen de andere domeinen van het maatschappelijk leven doorgezet.
Kenmerkend voor de moderne tijd.

Hoe verschilt de westerse cultuur met andere culturen volgens de rationaliseringsthese van Weber?

Het doorzetten van de doelrationaliteit op vele vlakken van het menselijk leven, ook op het niveau van de individuele levenshouding.

Wat verstaat Max Weber onder doelrationaliteit?

Het sociale handelen planmatig en methodisch uitbouwen met oog op welbepaald vooropgesteld doel (Arbeidsdeling in economie. Opsplitsing productie van goederen in deeltaken door gespecialiseerde arbeiders. Laag energieverbruik – hoog rendement)

Waar heeft de doelrationaliteit toe geleid mbt. het maatschappelijk leven.

Tot een groeiende differentiatie. Deeltaken, Specialisatie.

Hoe werd het maatschappelijk handelen samengehouden en gestuurd in pre-moderne of traditionele samenlevingen?

Door overkoepelende, religieuze betekenissystemen. B.v. economie: verbod op woeker, kunst: bepaalde thema's, recht: rol van het natuurrecht.

8. Een van de gevolgen van de moderniseringsprocessen is het uit elkaar treden van de subjectieve en objectieve cultuur. Wat betekent dit?

De subjectieve cultuur (de ontplooiing van het innerlijke leven) is niet meer in staat om de gedifferentieerde en verzakelijkte objectieve cultuur te integreren en assimileren.
Het burgerlijke individu slaagt er niet meer in het bindmiddel te zijn van de cultuur en de samenleving die het zelf heeft voortgebracht.

8. Hoe ziet het persoonlijkheidsbegrip van Weber eruit?

Weber verstaat onder persoonlijkheid de subjectieve identiteit van inhoud (overtuiging) en vorm (levenswijze), van innerlijkheid (overtuiging) en uiterlijkheid (handelen). De subjectieve identiteit is van die aard dat het voor persoonlijkheid (existentieel) onmogelijk is anders te denken en te handelen dan ze feitelijk doet, ongeacht dat dit gebeurt in een verder betekenisloze wereld.

Wat is een moderne samenleving volgens Weber.

Een samenleving die gedifferentieerd is in een veelheid van verzelfstandigde, autonome handelssferen.

Wat bedoelt Weber met 'Entzauberung der Welt'?

verdwijnen van de overkoepelende religieuze betekenissystemen
de dingen in de wereld zijn onttoverd, van haar vooraf gegeven intrinsieke zinvolheid ontdaan
verzakelijking van individuele en maatschappelijke leven; geen doel: uitgesloten!

9. Weber signaleert samen met vele generatiegenoten (o.a. Thomas Mann en Georg Simme) de antropologische impasse van het burgerlijke persoonlijkheidsideaal. Welke ontwikkeling ziet Weber als gevolg hiervan?

Weber spreekt over de opgang van de subjectivistische cultuur: het individu trekt zich uit het maatschappelijk leven terug binnen de eigen innerlijkheid.
Dit manifesteert zich in een subjectivistische gevoelscultuur waarin een grote sensitiviteit aan de dag gelegd wordt voor kunst en expressiviteit, emoties en primaire psychische disposities. Centraal staan vooral de onmiddellijke beleving en de aandacht voor de ambiguïteit van het innerlijk leven centraal.

Wat is kenmerkend voor de moderne tijd? (Weber)

Doelrationaliteit doorgezet andere domeinen maatschappelijk leven
Groei differentiatie maatschappelijk leven (deeltaken specialisten)
Deeltaken groeien uit tot zelfstandige sociale levenssferen

Wat zijn de antropologische effecten van de moderniseringsprocessen vlg Weber?

rationalisering
onttovering
differentiatie
impasse van het burgerlijk persoonlijkheidsideaal

Wat gebeurt er met de religieuze inbedding uit de voorgaande samenlevingen.

De sociale handelingssferen maken zich los uit de religieuze inbedding. Door de rationaliserings- en moderniseringsprocessen.

Wat is een gevolg van de antropologische impasse van het burgerlijk persoonlijkheidsideaal?

individu niet meer in staat bindmiddel te zijn van cultuur en samenleving die hij zelf voortgebracht heeft.
opgang subjectivistische cultuur (= ontplooiing innerlijk leven) zie Thomas Mann en George Simmel.

Waar kenmerkt de moderne samenleving zich door.

De afwezigheid van een overkoepelend betekenissysteem. De religie wordt een handelingssfeer naast de andere.

Wat is het antwoord van Weber op de subjectivistische tegencultuur ( welke de verloren harmonie met de samenleving tracht te compenseren)?

Persoonlijkheid-met-een-roeping. De onvoorwaardelijke inzet hoe die er ook moge uitzien. Overtuiging, levenswijze en handelen.

Wat is de rationaliseringsthesis van Weber?

Moderne westerse cultuur en samenleving zijn resultaat van proces van rationalisering van sociale handelen. Westen verschilt van andere culturen in het doorzetten van een bepaald type van rationaliteit: de doelrationaliteit.
Efficiëntie. Nastreven van maximale rendement met minimum middelen.
Niet alleen op niveau maatschappelijk leven (economie, staat)) maar ook niveau individu.

Hoe duidt Weber de effecten van de modernisering in het algemeen.

Entzaubering der Welt. Onttovering van de wereld.
Het symbolische en religieuze wordt uit de wereld verbannen.

Wat is het verschil tussen de 'persoonlijkheid' van Weber en dat van Nietzsche?

Weber
iets dat men niet doelbewust kan willen
er is een enkele weg om het misschien te worden
onvoorwaardelijke inzet in betekenisloze wereld

Nietzsche
absolute zekerheid omtrent zich zelf
autonome eigenwaarde
alles opofferen
geen sociale bewogenheid
hogere roeping van binnenuit

Hoe zorgt het moderniseringsproces voor een cultuurhistorische aardverschuiving?

In pre-moderne/traditionele samenleving – maatschappelijke handelen gestuurd door overkoepelend religieuze betekenissysteem.
Rationaliserings- en moderniseringsprocessen maken sociale handelingssferen los uit religieuze inbedding.
Groeien uit tot autonome handelsdomeinen.
Religie wordt een handelssfeer naast de andere.

Wat bedoelt Max Weber met 'Entzauberung der Welt?'

Moderne samenleving zonder overkoepelend betekenisssysteem. Maatschappelijke en individuele leven verzakelijkt (rationeel overleg en berekening)

Wat zijn de antropologische effecten van het moderniseringsproces?

Rationalisering, differentiatie, onttovering
Individu herkent zich niet meer in wereld die hij zelf heeft voortgebracht.
Ontwikkeling handelssferen in verschillende logica’s - individu slaagt niet meer om in zichzelf de harmonie terug te vinden (verzakelijking)
Individu ziet innerlijk niet meer weerspiegeld in het maatschappelijke leven.

De subjectivistische cultuur tracht de verloren harmonie met de samenleving te compenseren door de onmiddellijke beleving van de eigen innerlijkheid.
Wat plaatst Weber daar tegenover.

De persoonlijkheid-met-een-roeping.

Waarmee vertoont Webers Persönlichkeitsideal' gelijkenissen.

Met Nietzsches 'Ideal der Vonehmheit'. De voorname persoon die absolute zekerheid omtrent zichzelf bezit.

OU-VRAAG = Hoe leidt volgens Max Weber de objectivering van de cultuur uiteindelijk tot een subjectivistische cultuur?

Moderne westerse cultuur = resultaat rationalisering en differentiëren
Doelrationaliteit, ook binnen andere niet-economische domeinen
Sociale handelssferen los uit religieuze inbedding
Verdwijning overkoepelende betekenissysteem
Sociale cement opgelost
Individu ziet innerlijkheid niet meer weerspiegeld in maatschappelijke leven
Individu trekt zich terug in eigen innerlijkheid en uit maatschappelijk leven
Reactie op objectivering van cultuur met subjectivistische houding.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Wijsbegeerte | 9789020988642 | Antoon Braeckman, et al

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Onderwerpen die gerelateerd zijn aan Individu als existentie - Kritiek op de burgerlijke mensvisie - Max Weber

Decentrering van het subject, de hedendaagse tijd - Individu en existentie