Startpagina / Samenvattingen / Worm en Donder / eeuw-nederland-aanvankelijk

Weetjes over de 18e eeuw (Worm & Donder)

4 belangrijke vragen over Weetjes over de 18e eeuw (Worm & Donder)

Er wordt wel gezegd dat Nederland een nieuwe kindertijd beleeft in de 18e eeuw. Hoe moeten we dit interpreteren?

Het is alsof in Nederland in de achttiende eeuw alles opnieuw ontdekt moet worden. Nederland beleeft een nieuwe kindertijd. Niet voor niets denken we bij de achttiende eeuw al snel aan de kinderversjes van Hieronymus van Alphen, alsof die model staan voor het karakter van de hele eeuw.

Je ziet die kinderlijkheid ook aan de namen van de letterkundige genootschappen die ontstonden. Die maken een uitgesproken onnozele en amateuristische indruk: Kunst Wordt Door Arbeid Verkreegen, Kunstliefde Spaart Geen Vlijt, Amsterdamsch Dicht- en Letteroefend Genootschap.

De gereformeerde kerk is aanvankelijk fel gekant tegen de verlichte ideeën die binnen talrijke genootschappen ontwikkeld worden. Hoe reagereren de kerkelijke machthebbers aanvankelijk en hoe verandert hun recatie?

De kerkelijke machthebbers reageren aanvankelijk met bedreiging en censuur, maar later in de eeuw ziet ook de orthodoxie de grote kansen van het vrije woord en begint er een stroom van stichtelijke lectuur te verschijnen.

Langzamerhand ontstaat er een vreedzamer verhouding tussen verlichting en christendom. Rede en openbaring zijn niet langer aartsvijanden, maar „twee kanten van dezelfde medaille.”

Wat speelde er in de 18e eeuw op het literaire vlak?

Er werden bijtende satires geschreven en persoonlijke ontboezemingen; de roman kwam op, terwijl er mensen elkaar in de haren vlogen over de rol van de gebroeders De Witt of de noodzaak om de psalmen op hele noten te zingen; er werden erotische toneelstukken geschreven met Willem V in de hoofdrol en schrijvers verzonnen fantasiereizen.