Startpagina / Samenvattingen / Zinspelen, Deel 4, Padvinden / descartes-eeuw-filosofie

Westerse filosofie - Filosofie van de zeventiende en achttiende eeuw

36 belangrijke vragen over Westerse filosofie - Filosofie van de zeventiende en achttiende eeuw

Wat is er onstuimig aan de wetenschap van de 17e eeuw?

Zuiver optimisme over de mogelijkheid van de mens om de natuur en de wereld te beheersen. (En daarmee te zorgen voor een veilig, zeker leven)

Waarom (en waarin) is Isaac Newton een bekroning?

Jazeker, met name op gebied van wetenschappen: Hij maakt een wiskundige uitleg van de belangrijkste natuurwetten mogelijk. In 1687 publiceert hij zijn boek "Philosohiae naturalis principia mathematica'".

Welk model levert de natuurwetenschap?

Het model dat in de eeuwen daarna - tot heden aan toe - wordt gebruikt om wetenschap te bedrijven: men bedenkt een hypothese, ontwerpt een proef en stelt (bij herhaling) vast wat daarvan de uitslag is, waardoor een theorie wordt ondersteund of juist 'onderuit' gehaald.

Noem biografische gegevens over René Descartes

Leefde van 1596 tot 1650
Geboren in Frankrijk (La Haye - Touraine) als lid van lagere Franse adel
Opgevoed aan een Jezuïtische school
Zeer talentvol wiskundige; was hij ook enthousiast over, omdat wiskunde hem heldere inzichten en zekere bewijzen leverde.
Leefde *1626-1628 in Parijs en koos daar voor de filosofie
Gaat in 1629 wonen en werken in Nederland (o.a. A'dam)
Vertrok in 1649 na lang aarzelen naar Zweden, waar hij korte tijd later overleed

Wat hebben wiskunde en filosofie te maken met elkaar, volgens Descartes?

Ze moeten van dezelfde heldere methode gebruik maken om inzichten te verkrijgen. Een filosofische waarheid moet volgens hem op wiskundige wijze te bewijzen zijn.

Hoe werkt de filosofische methode van Descartes?

Je hakt een filosofisch probleem op in stukjes, die je stapje voor stapje zo helder formuleert dat ze tot een bewijs kunnen leiden.

Welk experiment is het meest bekend van Descartes?

Het twijfelexperiment. Je kunt, zo stelde hij, twijfelen aan alles, behalve aan het gegeven dat JIJ het bent die twijfelt. Als je twijfelt dan DENK je. Dus ben je een denkend wezen. Cogito ergo sum: "Ik denk dus ik ben"

Wie zijn volgers van de methode van Descartes?

Leibniz (1632-1716). Die droomde van een universele wiskunde, waardoor je elk wijsgerig probleem met een berekening kon oplossen
Spinoza (1632-1677), die zijn boek over ethiek (De Ethica) opbouwde als een meetkundig systeem

Waarom is Spinoza speciaal van belang voor ons?

Omdat hij Nederlander was en al in zijn tijd was bekend dat hij zeer briljant was.

Noem biografische gegevens over Immanuel Kant

Geboren 22 april 1724
In Königsbergen, Duitsland
Kon zo goed biljarten dat het hem hielp zijn studie te financieren
Studeerde klassieke literatuur, wiskunde, natuurkunde, theologie en wijsbegeerte
Werd een gevierd docent en vruchtbaar auteur
Zag al vroeg in, dat de rationalistische filosofie een beperking kende.
Publiceerde echter pas in 1781 zijn hoofdwerk: Kritik der reinen Vernunft
Leefde volgens strikte dagindeling en discipline (bv elke dag om 19.00 uur een wandeling, één keer per dag, om 13.00 uur een maaltijd)
Kende een onvermoeibare werklust

Wat houdt de kritiek van Kant op de rationalistische filosofie in?

Kant had door, dat de grenzen van ons kennen worden bepaald door de categorieën die wij in ons hoofd hebben, d.w.z. door het vermogen van ons verstand om complexe zaken te begrijpen door middel van concepten en begrippen.

Wat is het verschil tussen een rationalist en een empirist?

De laatste zegt, dat er eerst waarnemingen moeten zijn en daarna pas gedachten. De eerste beweert dat het juist de menselijke rede zelf is, die de ware bron van kennis is. In principe herken je hierin dezelfde tegenstelling als die tussen Aristoteles en Plato

Wat is in de 17e en 18e eeuw de gelokaliseerde tegenstelling in de filosofie?

De Britten (Locke, Berkely en Hume) komen naar voren als voorstanders van empirisme, terwijl de Fransen en Duitsers eerder kozen voor het (continentale) rationalisme.

Waarom heeft het empirisme zoveel problemen met rationalisme?

Omdat zij denken, dat je geen aangeboren ideeën of voorstellingen in je bewustzijn kunt hebben. Je weet pas iets van de wereld als je die zelf hebt waargenomen.

Waarom wordt de 18e eeuw de eeuw van de Verlichting (let op de hoofdletter) genoemd?

Omdat vooral in die eeuw vele wetenschappen tot ontwikkeling kwamen en veel mensen zich schoolden in rationeel denken. Dit had tot gevolg dat er vele nieuwe technologieën ontstonden.

Wat is de kritiek van rationalisme op empirisme?

Je verstand werkt zo, dat al je waarnemingen worden gekenmerkt door hoe je daarover denkt. Alles wordt dus steeds waargenomen als iets dat gebonden is aan Tijd en Ruimte.
Dat betekent dus niet dat je mag veronderstellen dat je de werkelijkheid kent zoals die is. Je zit 'opgesloten' in Tijd en Ruimte. Dat definitief en absoluut kennen kan ons per definitie niet lukken.

Wat is een Copernicaanse wending?

Een revolutionaire omslag in het denken van de mens, meestal ook in mensbeeld en wereldbeeld.

Wat is de Copernicaanse wending van Kant?

Hij ziet het probleem van de menselijke kennis onder ogen en accepteert, dat er grenzen zijn aan de kenbare wereld. We kunnen wel weten wat het is 'voor ons' (Das DIng für mich), maar nooit wat het op zichzelf is (Das Ding an sich). Copernicaans is dus, dat we leren leven met onkenbaarheid en onzekerheid.

Wat betekent het denken van Kant voor de religieuze benadering van de werkelijkheid?

Alls begrippen, zoals God, het hiernamaals, de onsterfelijkheid van de ziel enzovoorts is per definitie onkenbaar. Alle tijdgenoten van Kant, die meenden dat zij met de rationele benadering hun geloof konden onderbouwen waren in één klap die zekerheid kwijt. Het christelijk geloof, in feite geen enkel geloof, kan gebouwd worden op een rationeel fundament.

Waarom denkt Kant dat gelovigen hem dankbaar moeten zijn?

Kant heeft duidelijk gemaakt, dat je het geloof niet kon bouwen op een rationeel fundament. Daarmee, zegt hij, heb ik het geloof bevrijd van die noodzaak om met het verstand de werkelijkheid te bevatten en is er opnieuw ruimte ontstaan voor het geloven van de gelovige.

Isaac Newton was geen filosoof. Toch zet zijn werk de toon voor het filosofisch denken van de 19e en 20e eeuw. Hoe?

Het natuurwetenschappelijke werk van lsaac Newton had ook grote invloed op de filosofie. Zijn mathematische beschrijving van de natuur werd ook in de filosofie als een ideaal soort beschrijving gezien

Waarom kun je Descartes een rationalist noemen?

Descartes zocht naar rationele bewijzen voor filosofische waarheden. Het denken over de methode (het denken over het denken) stond bij hem voorop.

Welke methode dient een filosoof volgens Descartes te gebruiken om een filosofisch probleem op te lossen?

De wiskundige methode wilde hij ook gebruiken in de filosofie (zie de invloed van Newton). Om een waarheid vast te stellen moet een samengesteld probleem in stukjes worden verdeeld

Wat is de tegenstelling tussen rationalisme en empirisme?

Een rationalist gelooft dat de menselijke rede een bron is van kennis en op de eerste plaats komt bij het verwerven van kennis. De empirist gaat uit van de waarneming als het vertrekpunt van de filosofie of wetenschap.

Waarom is het denken van Kat een middenweg tussen rationalisme en empirisme?

Kant gaat ervan uit dat onze waarnemingen (empirisme) al 'gekleurd' zijn door onze rede (rationalisme); dus door de bril waarmee we naar de dingen kijken. Hoe onze 'bril' de werkelijkheid kleurt heeft vooral te maken met het feit dat wij altijd de dingen om ons heen waarnemen als verschijnselen in tijd en ruimte.

Beschrijf het onderscheid tussen 'Das Ding für mich' en "Das Ding an sich"

Tussen de werkelijkheid zoals die echt is, das Ding an sich, en de werkelijkheid zoals wij die waarnemen, das Ding für mich, bestaat een onoverbrugbare kloof. De mens moet deze beperkingen van zijn denken accepteren.

Waarom is 'Ik denk dus ik ben" het eerste uitgangspunt van Descartes'filosofie?

Toen Descartes zich probeerde voor te stellen dat alles onwaar is, ontdekte hij dat er een ik moest zijn die dat dacht en die dus wel bestond 'Ik denk, dus ik ben' werd voor Descartes het, niet te weerleggen, uitgangspunt van de filosofie.

Waarom is Descartes een platonist?

Descartes is een echte platonist; hij wantrouwt de zintuiglijke waarnemingen en hij richt zich op het denken als de eerste bron van kennis.

Betekent "Ik denk dus ik ben", dat alles wat gedacht wordt ook echt bestaat? Verklaar

Ik denk, dus ik ben betekent voor Descartes niet dat vaststaat dat alles wat men denkt, ook bestaat. Wat wel vast staat is (het denken van) de denker zelf.

Wat bedoelt men met het 'geest-lichaam' probleem in het denken van Descartes?

Descartes probeert het denken los te maken van het lichaam. Het denken staat los van de persoonlijkheid als geheel en los van het lichaam

Wat houdt Descartes' dualistische mensopvatting in. Als je wilt verwoorden of je het eens bent, vraag je dan eens af of je een lichaam hebt, dan wel een lichaam bent.

Descartes' dualistische mensopvatting gaat uit van het lichaam en de ziel van de mens die los van elkaar functioneren: 'zelfs als het lichaam niet zou bestaan, zou de ziel evengoed volledig zijn wat ze is'.

In Rembrandt's schilderij van de Anatomische les blijkt de invloed van Descartes. Op welke manier?

Hier wordt van een ter dood veroordeelde moordenaar de pijnappelklier getoond. Descartes zag de pijnappelklier als het punt waarop lichaam en ziel met elkaar verbonden werden. Deze klier zetelt precies in het midden van de hersenen en het is er maar één (dus geen tweeheid zoals vele andere lichaamsdelen).

Waarom kan onmondig zijn en blijven ook aangenaam zijn?

Onmondigheid maakt dat mens zich niet zelf hoeft in te spannen. Hij beroept zich wel op de deskundigheid van anderen.

Is Kant in zijn tekst in het werkboek vrouwonvriendelijk of niet?

De tekst is wel vrouwonvriendelijk; het schone geslacht wordt gerekend tot het overgrote deel van de mensen, het tamme vee, dat door voogden steeds voorgehouden wordt dat het gevaarlijk is zelf te denken.

Is er sinds de 18e eeuw iets veranderd met betrekking tot vrouwen?

Sinds de achttiende eeuw is er natuurlijk wel het een en ander veranderd door de emancipatie van de vrouw. Begin twintigste eeuw en daarna vanaf eind jaren 60 was sprake van twee 'feministische golven'

Wie (of wat) houdt de onmondigheid van mensen in stand? Verklaar

De onmondigheid van de mens wordt in stand gehouden door voogden (onder andere mannen) die liever hebben dat de mens (en de vrouw) onmondig is en blijft.

De vragen op deze pagina komen uit de samenvatting van het volgende studiemateriaal:

Zinspelen, Deel 4, Padvinden | 9789055738816 | Joost van Iersel

Bekijk samenvatting

Een unieke studie- en oefentool
Nooit meer iets twee keer studeren
Haal de cijfers waar je op hoopt
100% zeker alles onthouden

Onthoud sneller, leer beter. Wetenschappelijk bewezen.

Studiemateriaal generieke omslagafbeelding